Krocień

Krocień
Ilustracja
Krocień przeczyszczający
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

wilczomleczowate

Rodzaj

krocień

Nazwa systematyczna
Croton Linnaeus
Sp. Pl. 1004. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

C. tiglium Linnaeus[3]

Croton setigerus
Croton gratissimus

Krocień, kroton[4] (Croton) – rodzaj roślin z rodziny wilczomleczowatych. Należy do niego około 700[5] do ok. 1,1[6]–1,3 tysiąca[7] gatunków. Rośliny te są rozprzestrzenione na wszystkich kontynentach strefy międzyzwrotnikowej (w tropikach jest najbardziej zróżnicowany[8], zwłaszcza w Ameryce Środkowej i Południowej[7]), najdalej na północ sięgając strefy umiarkowanej w Ameryce Północnej (po północną część Stanów Zjednoczonych), a na południu obejmując północną część Chile i Argentyny oraz południową Afrykę[6]. W USA rośnie 31 gatunków[8], w Chinach 23[7], w Australii 30, na Madagaskarze 150, a w pozostałej części Afryki – 50[5].

Liczne gatunki wykorzystywane są jako rośliny lecznicze, ale też niektóre gatunki są bardzo trujące dla człowieka[7]. Krocień przeczyszczający C. tiglium dostarcza oleju krotonowego, będącego jedną z najsilniejszych substancji o działaniu przeczyszczającym (stosowany jest głównie w weterynarii)[4]. Jego maksymalna dawka dla człowieka wynosi 0,5 g tj. jedną kroplę[9]. Olej ten działa także silnie drażniąco na skórę i zawiera kokarcynogeny – związki wzmacniające działanie substancji rakotwórczych[9]. Jako lek przeciwwrzodowy stosuje się Croton stellatopilosus. Niektóre gatunki stosowane są do wyrobu substancji owadobójczych (np. Croton texensis). Gatunki drzewiaste wykorzystywane są jako rośliny cieniodajne i źródło cenionego surowca drzewnego (np. Croton megalocarpus)[5]. Rośliny różnych siedlisk, często suchych[8]. Niektóre gatunki to reofity (rosnące w rzekach)[5].

Nazwa „kroton” jest myląca, ponieważ stosowana jest również w odniesieniu do trójskrzyna pstrego (kodieum pstrego) – rośliny z innego rodzaju, choć także z rodziny wilczomleczowatych[10].

Morfologia

Pokrój
Rośliny o bardzo zróżnicowanym wyglądzie – od zielnych (jednorocznych i bylin[7]), poprzez półkrzewy[7], krzewy po okazałe drzewa. Rośliny te zwykle pokryte są gwiazdkowatymi włoskami[5], czasem łuskowatymi[8]. Rośliny zawierają zwykle przejrzysty, czasem czerwieniejący sok mleczny[7] (czerwony, twardniejący po wyschnięciu i zwany „smoczą krwią” w przypadku Croton draco i Croton echinocarpus)[9].
Liście
Zimozielone, półzimozielone lub opadające w porze suchej, wyrastające na pędzie skrętolegle[8], rzadko naprzeciwległe lub niemal okółkowe[7]. Przylistki obecne lub nie. Liście zwykle ogonkowe, rzadziej siedzące. Blaszka liści pojedyncza, rzadko klapowana, całobrzega lub karbowana, ząbkowana lub piłkowana[8].
Kwiaty
Jednopłciowe lub obupłciowe (rośliny bywają jednopienne i dwupienne). Kwiaty wyrastają skupione w rozwijające się na szczytach pędu lub w kątach liści kwiatostany wiechowate, groniaste i kłosokształtne[8], zwykle ze szczytowo położonym kwiatem żeńskim i niżej rozwijającymi się w skupieniach kwiatami męskimi[7]. Kwiaty męskie zwykle z 5 wolnymi działkami i 5 mniejszymi od nich lub podobnej wielkości płatkami korony. Pręcików o wolnych nitkach jest 10 do 20. Kwiaty żeńskie mają także zwykle 5 działek, ale węższych niż w kwiatach męskich. Płatków też zwykle jest 5, ale są one zawsze zredukowane, czasem zupełnie. Zalążnia jest trójkomorowa, z pojedynczymi zalążkami w komorach, z trzema szyjkami słupka na końcu rozwidlonymi, czasem kilkukrotnie[7].
Owoce
Torebki rozpadające się na trzy, dwuklapowe części, czasem mięsiste i wówczas jagodopodobne lub przypominające pestkowce[7]. Nasiona różnego kształtu z osnówką[8].

Systematyka

Rodzaj Croton należy do plemienia Crotoneae, podrodziny Crotonoideae, rodziny wilczomleczowatych[11].

W wyniku analiz molekularnych wyodrębniono grupę kilkunastu gatunków jako osobny rodzaj Astraea Klotzsch, natomiast potwierdzono zagnieżdżenie w obrębie tego rodzaju dawniej opisywanych osobno rodzajów Crotonopsis Michaux, Eremocarpus Bentham, Julocroton Martius (obecnie stanowią sekcje w obrębie Croton)[8][5]. W obrębie rodzaju wyróżnia się 31 sekcji[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-26] (ang.).
  3. 1 2 Croton. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2020-01-26].
  4. 1 2 Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 421. ISBN 83-214-1305-6.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 249, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. 1 2 Croton L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-01-26].
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Bingtao Li & Hans-Joachim (Hajo) Esser: Croton Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-26].
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Benjamin W. van Ee, Paul E. Berry: Croton Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-01-26].
  9. 1 2 3 Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 409. ISBN 83-7079-778-4.
  10. ↑ Bogdan Zemanek: Kodieum pstre. W: Encyklopedia biologiczna T. 5. Zdzisława Otałęga (red. nacz.). Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 1998, s. 215.
  11. ↑ Genus: Croton L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2020-01-26]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.