Cygnus X-1

Cygnus X-1

Zdjęcie X-1 w zakresie promieniowania rentgenowskiego, wykonane z teleskopu umieszczonego w balonie
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Łabędź
Rektascensja	19h 58m 21,6756s
Deklinacja	+35° 12′ 05,775″
Odległość	6070 ly
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	rent. układ podwójny
Typ widmowy	O9.7Iab
Masa	15 M☉
Promień	20-22 R☉
Wielkość absolutna	−6,5 ± 0,2m
Wiek	5 milionów lat
Temperatura	31 000 K
Alternatywne oznaczenia
Bonner Durchmusterung: BD +34 3815 Katalog Henry’ego Drapera: HD (HDE) 226868 Katalog Hipparcosa: HIP 98298 SAO Star Catalog: SAO 69181 AG (AGK2)+35 1910, V1357 Cyg

Cygnus X-1 (pol. Łabędź X-1) – rentgenowski układ podwójny odkryty w 1964, położony w gwiazdozbiorze Łabędzia i znajdujący się 6070 lat świetlnych od Ziemi^[1]. Cygnus X-1 jest najsilniejszym źródłem promieniowania rentgenowskiego widzianym z Ziemi^[2].

Na układ składa się gwiazda HDE 226868 będąca błękitnym nadolbrzymem oraz czarna dziura. Składniki układu podwójnego obiegają się w odległości 0,2 j.a.^[2] Masa czarnej dziury wynosi 15 M_☉, wiruje ona z prędkością 800 obrotów na sekundę^[1].

Cygnus X-1 był tematem zakładu pomiędzy fizykami Stephenem Hawkingiem i Kipem Thorne’em. W 1974 Hawking założył się, że układ ten nie zawiera czarnej dziury, ale już w 1990 (jeszcze przed obserwacyjnym potwierdzeniem jej istnienia) przyznał rację Thorne’owi^[3].

W swojej książce “Teoria wszystkiego, czyli krótka historia wszechświata” Hawking pisze: Traktuje ten zakład jak swego rodzaju polisę ubezpieczeniową. Włożyłem wiele wysiłku w badania nad czarnymi dziurami i poszedłby on na marne, gdyby się okazało, że czarne dziury jednak nie istnieją. W takim przypadku pocieszeniem byłby dla mnie wygrany zakład, w wyniku którego otrzymałbym czteroletnia prenumeratę magazynu „Private Eye”.

• Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Łabędzia
• Cygnus X-3
• V404 Cygni

• The Extreme Spin of the Black Hole in Cygnus X-1
• The Mass of the Black Hole in Cygnus X-1
• Słynna czarna dziura dokładnie zbadana przez polskich astronomów