Cyrtosperma

*Cyrtosperma*
	; Cyrtosperma johnstonii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Podrodzina	Lasioideae
Rodzaj	Cyrtosperma
	Nazwa systematyczna
	Cyrtosperma Griff.; Not. Pl. Asiat. 3: 149 (1851)
	Typ nomenklatoryczny
	Cyrtosperma lasioides Griff. = Cyrtosperma merkusii (Hassk.) Schott
Synonimy
	Arisacontis Schott;
	Arisacontis Schott;

Uprawa *Cyrtosperma merkusii* w Kiribati

Cyrtosperma Griff. (swamp taro^[5]) – rodzaj roślin zielnych z rodziny obrazkowatych, obejmujący 12 gatunków, występujących na obszarze od Malezji do północnej Melanezji^[4]. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów κυρτός (kyrtos – wypukły) i σπέρμα (sperma – nasiono) i odnosi się do kształtu nasion tych roślin^[6].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne smukłe do masywnych, zwykle występujące pojedynczo, niekiedy tworzące kępy^[7].

Łodyga: Grube, skrócone, płożące kłącze^[7].

Liście: Rośliny tworzą kilka liści właściwych na ogonkach, mniej więcej cylindrycznych w przekroju, osiągających długość 3 m, pokrytych na całej długości skierowanymi do góry kolcami, zakończonych wyraźnym kolankiem. Blaszki liściowe oszczepowate do strzałkowatych, osiągające długość 4 metrów (Cyrtosperma cuspidispathum)^[7].

Kwiaty: Rośliny jednopienne, tworzące pojedynczy (rzadko dwa) kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum. Szypułki podobne do ogonków liściowych. Pochwa kwiatostanu wzniesiona, rzadko kapturkowata, sporadycznie z mocno wydłużonym, spiczastym i skręconym wierzchołkiem, czarno-purpurowa do białej. Kolba siedząca lub osadzona na trzonku. Kwiaty obupłciowe z 4–6 listkami okwiatu, taką samą liczbą pręcików o wolnych nitkach i pojedynczą, jednokomorową zalążnią, jedno-, dwu- lub (tylko u C. giganteum) wielozalążkową. Zalążki silnie kampylotropowe. Łożyska bazalne lub ścienne (parietalne)^[7].

Owoce: Jagody, zielone do czerwonych. Nasiona nerkowate do spiralnie skręconych, grzebieniaste, brodawkowate, rzadko gładkie, zgrubiałe na biegunie chalazalnym, o średnicy do 5 mm^[7].

Gatunki podobne: Podolasia stipitata, o kolcach skierowanych w dół, kłączach o wyraźnych międzywęźlach i gładkich nasionach o średnicy 7 mm, oraz przedstawiciele rodzaju Lasiomorpha, o ogonkach liściowych kanciastych w przekroju, zrośniętych nitkach pręcików, tworzących stolony^[7].

Biologia i ekologia

Rozwój: Wieloletnie geofity ryzomowe, hygrofity.

Siedlisko: Bagna i płytkie, spokojne zbiorniki wodne^[8].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 26^[9].

Systematyka

Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Należy do podrodziny Lasioideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots)^[2].

Gatunki^[4]

Cyrtosperma beccarianum A.Hay
Cyrtosperma bougainvillense A.Hay
Cyrtosperma brassii A.Hay
Cyrtosperma carrii A.Hay
Cyrtosperma cuspidispathum Alderw.
Cyrtosperma giganteum Engl.
Cyrtosperma gressittiorum A.Hay
Cyrtosperma hambalii A.Dearden & A.Hay
Cyrtosperma johnstonii (N.E.Br.) N.E.Br.
Cyrtosperma kokodense A.Hay
Cyrtosperma macrotum Becc. ex Engl.
Cyrtosperma merkusii (Hassk.) Schott

Zastosowanie

Rośliny jadalne: Cyrtosperma merkusii jest uprawiana na wyspach Pacyfiku z uwagi na jadalne, bogate w skrobię bulwy. Roślina ta jest podstawowym artykułem spożywczym na wyspach wulkanicznych Mikronezji.

Bulwy mogą być smażone, ugotowane lub upieczone. Są składnikiem wielu lokalnych potraw, przede wszystkim razem z bulwami kolokazji, owocami chlebowca, bananami, orzechami i kokosem^[10].

Bulwy mogą być zbierane przez cały rok. Ważą przeważnie od kilku do kilkudziesięciu kilogramów, w zależności od kultywaru. Istnieją doniesienia o bulwach ważących nawet 180 kg. Przeciętne zbiory z roślin w wieku od 1,5 do 2 lat osiągają od 7,5 do 10 MT/ha^[10]. Nadają się do długiego przechowywania, w dołach ziemnych nawet do 30 lat bez utraty przydatności do spożycia^[11].

Oprócz skrobi Cyrtosperma taro jest źródłem wapnia, potasu, cynku i karotenoidów^[11].

*Cyrtosperma chamissonis*, bulwy^[12]
Wartości odżywcze na 100 g produktu
Składniki pokarmowe		Witaminy		Składniki mineralne
woda	60–70 g	witamina A	b.d.	magnez	b.d.
energia	143 kcal	witamina B1	0,03–0,06 mg	fosfor	28–79 mg
węglowodany	28–36 g	witamina B2	0,08–0,11 mg	żelazo	0,9–1,4 mg
w tym błonnik	1–1,6 g	witamina B6	b.d.	sód	b.d.
tłuszcze	0,1–0,5 g	witamina C	1 mg	wapń	301–598 mg
białko	0,5–1,4 g	witamina PP	0,6–1,1 mg	potas	b.d.

Rośliny ozdobne: Cyrtosperma johnstonii, o czerwonym unerwieniu blaszek liściowych, sporadycznie uprawiana jest jako roślina ozdobna w stawach i jeziorkach^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
1 2 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-26] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-08-26]. (ang.).
1 2 3 Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560. [dostęp 2010-08-26]. (ang.).
↑ taro. W: D. J. Mabberley: The plant-book: a portable dictionary of the vascular plants. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press, 1997, s. 701. ISBN 0-521-41421-0. [dostęp 2024-04-03].
↑ Adolf Engler. Araceae-Lasioideae. „Das Pflanzenreich”. 48, s. 14-23, 1911. A. Engler. (łac.).
1 2 3 4 5 6 Alistair Hay. Delimitation and Circumscription of the Genera of Araceae Tribe Lasieae. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 79 (1), s. 196-197, 1992. (ang.).
↑ Aquarium and Pond Plants of the World. [dostęp 2010-08-26]. (ang.).
↑ C. J. Marchant. Chromosome Variation in Araceae: V. Acoreae to Lasieae. „Kew Bulletin”. 28 (2), s. 199-210, 1973. Springer.
1 2 Harley I. Manner: Farm and Forestry Production and Marketing Profile for Giant Swamp Taro (Cyrtosperma chamissonis). Specialty Crops for Pacific Island Agroforestry, 2007-10. (ang.).
1 2 Lois Englberger et al.. Carotenoid and mineral content of Micronesian giant swamp taro (Cyrtosperma) cultivars. „Journal of Food Composition and Analysis”. 21, s. 93–106, 2008. (ang.).
↑ D.E. Kay: Root Crops. Natural Resources Institute, 1987, s. 308. ISBN 978-0-85954-200-5.
↑ Kirsten Albrecht Llamas: Tropical flowering plants: a guide to identification and cultivation. s. 82. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] 1 2 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-26] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-08-26]. (ang.).

[kew-4] 1 2 3 Rafael Govaerts, David G. Frodin: World Checklist and Bibliography of Araceae (and Acoraceae). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew, 2002. s. 1-560. [dostęp 2010-08-26]. (ang.).

[5] taro. W: D. J. Mabberley: The plant-book: a portable dictionary of the vascular plants. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press, 1997, s. 701. ISBN 0-521-41421-0. [dostęp 2024-04-03].

[dpr-6] Adolf Engler. Araceae-Lasioideae. „Das Pflanzenreich”. 48, s. 14-23, 1911. A. Engler. (łac.).

[hay-7] 1 2 3 4 5 6 Alistair Hay. Delimitation and Circumscription of the Genera of Araceae Tribe Lasieae. „Annals of the Missouri Botanical Garden”. 79 (1), s. 196-197, 1992. (ang.).

[str-8] Aquarium and Pond Plants of the World. [dostęp 2010-08-26]. (ang.).

[9] C. J. Marchant. Chromosome Variation in Araceae: V. Acoreae to Lasieae. „Kew Bulletin”. 28 (2), s. 199-210, 1973. Springer.

[taro-10] 1 2 Harley I. Manner: Farm and Forestry Production and Marketing Profile for Giant Swamp Taro (Cyrtosperma chamissonis). Specialty Crops for Pacific Island Agroforestry, 2007-10. (ang.).

[caro-11] 1 2 Lois Englberger et al.. Carotenoid and mineral content of Micronesian giant swamp taro (Cyrtosperma) cultivars. „Journal of Food Composition and Analysis”. 21, s. 93–106, 2008. (ang.).

[12] D.E. Kay: Root Crops. Natural Resources Institute, 1987, s. 308. ISBN 978-0-85954-200-5.

[13] Kirsten Albrecht Llamas: Tropical flowering plants: a guide to identification and cultivation. s. 82. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]