Czuwak

Czuwak – w transporcie szynowym jeden z elementów automatyki bezpieczeństwa pociągu, którego celem jest minimalizowanie zagrożeń wynikających z kierowania pojazdem przez człowieka. Nazwa została bezpośrednio zaczerpnięta od czasownika czuwać, ponieważ jego podstawowym zadaniem jest sprawdzenie przytomności prowadzącego pojazd.

W zależności od pojazdu i zamontowanego w nim systemu czujności, przycisk lub pedał musi być stale wciśnięty w trakcie jazdy (tzw. czuwak bierny lub pasywny) lub uruchamiany w określony sposób (czuwak aktywny, Sifa, SHP). Niespełnienie tych wymogów automatycznie powoduje wdrożenie hamulca bezpieczeństwa tramwaju lub hamowania nagłego pociągu[1].

Czuwak w pociągach

W taborze kolejowym używa się najczęściej czuwaka aktywnego lub systemu Sifa. Do systemów czuwaka można zaliczyć system SHP[2]. Są to systemy w których maszynista musi odpowiednio zareagować (np. wciśnięciem przycisku lub puszczeniem pedału) na podany mu przez urządzenie sygnał (świetlny, dźwiękowy)[3].

Czuwak w tramwaju

Kabina motorniczego powinna być wyposażona w urządzenie zatrzymujące wagon (czuwak).

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie warunków technicznych tramwajów i trolejbusów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia, rozdział 6, § 12. 2) f)

W tramwajach używa się z reguły czuwaków pasywnych[4][5][6]. Wśród tramwajów jeżdżących w Polsce, zadania czuwaka realizowane są najczęściej poprzez trzeci (skrajny po lewej stronie) pedał w kabinie motorniczego w wagonach rodziny Konstal 13N i 105N. Jest to czuwak bierny, dlatego w czasie jazdy powinien być na stałe wciśnięty. Jego puszczenie powoduje włączenie hamulców elektrodynamicznego oraz szynowego (oraz dodatkowo dzwonka alarmowego w kabinie prowadzącego pojazd), co umożliwia szybkie zatrzymanie składu. Chroni to podróżnych oraz prowadzącego przed zagrożeniami wynikającymi z sytuacji na torach (wtargnięcie pieszego, najechanie innego pojazdu) i umożliwia natychmiastową reakcję motorniczego. Zapewnia również bezpieczeństwo w przypadku zasłabnięcia, zaśnięcia lub choroby motorniczego – ustanie siły wciskającej czuwak powoduje jego zadziałanie.

W nowszych wagonach tramwajowych, w których sterowanie oparte jest na ręcznym zadajniku jazdy, zadania czuwaka realizowane są zazwyczaj przez rękojeść, która musi pozostawać wciśnięta w trakcie jazdy[5][6], czasem jednak jest dostępny również czuwak w postaci pedału, będący alternatywą dla trzymania dłoni na rękojeści[4][6].

Czuwak w innych pojazdach

W nowoczesnych lokomotywach kolei górniczych stosuje się systemy czuwaka pasywnego[7][8].

Przypisy

  1. ↑ S. Barański, H. Karbowiak, Systemy automatycznego ograniczania prędkości ATP na sieci kolei i w metrze – analiza procesów, „TTS Technika Transportu Szynowego”, R. 19, nr 10, 2012, s. 48–54, ISSN 1232-3829 [dostęp 2025-05-17] (pol.).
  2. ↑ S. Barański, H. Karbowiak, Systemy automatycznego ograniczania prędkości ATP na sieci kolei i w metrze – analiza procesów, „TTS Technika Transportu Szynowego”, R. 19, nr 10, 2012, s. 48–54, ISSN 1232-3829 [dostęp 2025-05-17] (pol.).
  3. ↑ PatWebDesign.pl, Wszystko co, warto wiedzieć o czuwakach | Koleje Śląskie - regionalny przewoźnik kolejowy [online] [dostęp 2025-05-17].
  4. 1 2 Pastuszka, J. (2015). Solaris Tramino Olsztyn – nowa jakość w komunikacji miejskiej. TTS Technika Transportu Szynowego, 7–8, 64–65.
  5. 1 2 Protram 205WrAs – pierwsze niskowejściowe tramwaje we Wrocławiu – Historia Transportu Publicznego [online], 16 maja 2025 [dostęp 2025-05-17].
  6. 1 2 3 Apiecionek, Wojciech. „Opóźnienie hamowania tramwaju typu 120 NaG firmy PESA Bydgoszcz SA”. Problemy Kryminalistyki, nr 282, 2013, s. 33–56.
  7. ↑ Z. Budzyński, P. Deja, Nowa generacja napędów trakcyjnych lokomotyw kopalnianych, „Maszyny Elektryczne : zeszyty problemowe”, Nr 79, 2008, s. 39–43, ISSN 0239-3646 [dostęp 2025-05-17] (pol.).
  8. ↑ Edward Pieczora, Hubert Suffner, Rozwój lokomotyw do kopalnianych kolei podziemnych, „Maszyny Górnicze”, 2013/31/2, Instytut Techniki Górniczej KOMAG, 2013, s. 45-54, ISSN 0209-3693 [dostęp 2025-05-17] (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.