Dialekty karynckie

Dialekty karynckie^[1] (słoweń. koroška narečna skupina, koroščina) – jedna z siedmiu najczęściej wyróżnianych grup dialektów słoweńskich^[1]. Dialekty karynckie zajmują terytorium północnego zachodu Słowenii, a także część austriackiej Karyntii^[1]. Szczególnie wyróżnia się zachowany na terytorium Włoch peryferyjny dialekt rezjański, zaliczany niekiedy do dialektów karynckich^[1].

Dialekty karynckie wyróżniają się następującymi cechami językowymi:

• Podobnie jak w dialektach goreńskich i doleńskich, w sylabach długich rozróżniana jest intonacja akutowa i cyrkumfleksowa^[1].
• Prasłowiańskie jery *ъ, *ь dały w sylabach długich e, a w krótkich ə (szwę), przy czym gwary podjuńskie mają jeszcze szerszy odpowiednik, bo a: mâχ, dân, pəs^[1].
• Ważnym archaizmem jest częściowe zachowanie samogłosek nosowych, np. w dialekcie podjuńskim pą̈t, zǫb < psł. *pętь, *zǫbъ, często też jest zachowany rezonans nosowy, jak np. srènča wobec literackiego sreča < psł. *sъręťa^[1].
• Innym ważnym archaizmem, wiążącym dialekty karynckie z językami zachodniosłowiańskimi, jest zachowanie grup tl i dl, np. w dialekcie zilskim używanym nad rzeką Gail (słoweń. Zilja) krìdu̯o, jẹ̀du̯a < psł. *kridlo, *jedla^[1].

Dialekty karynckie wyróżniają się także pod względem archaizmów leksykalnych, należą do nich np. ol ‘piwo’, sət ‘plaster miodu, wosku, węza’, sǫ̂ad ‘ul’ < psł. *olъ, *sъtъ, *sǫdъ^[2]. Szereg wyrazów typowo karynckich przeniknął także do języka literackiego, np. vigred ‘wiosna’, šivilja ‘szwaczka’^[2].

Wśród karynckich dialektów języka słoweńskiego wyróżnia się zwykle pięć dialektów^[3]:

• dialekt zilski (dolina nad rzeką Gail),
• dialekt rożański (dolina rzeki Rož),
• dialekt podjuński (Podjunje),
• dialekt remsznicki (góry Remšnik),
• dialekt meżański (dolina rzeki Meža).

• Leszek Bednarczuk, Witold Mańczak, Jan Safarewicz, Franciszek Sławski, Wojciech Smoczyński, Aleksander Szulc: Języki indoeuropejskie. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-05763-7.
• Franciszek Sławski: Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.