Dobroslav Chrobák
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
16 lutego 1907 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 maja 1951 |
| Alma Mater | |
Dobroslav Chrobák (ur. 16 lutego 1907 w Hybiu, zm. 16 maja 1951 w Bratysławie) – słowacki prozaik, krytyk literacki i publicysta.
Życiorys
Dzieciństwo i edukacja
Urodził się 16 lutego 1907 roku w Hybiu[1] jako syn Ondreja Chrobáka (1871–1935) oraz Márie z d. Čániovej (1876–1959). Jego ojciec pracował jako krawiec, jednak był aktywistą lokalnym. Założył w Hybiu bibliotekę i klub czytelniczy, dystrybuował słowackie książki i czasopisma. Mimo że był samoukiem, pisał artykuł i tłumaczenia dla słowackiej prasy. Przyjaźnił się z Albertem Škarvanem oraz Dušanem Makovickim[2].
W latach 1913–1918 uczęszczał do szkoły podstawowej w Hybiu[2], następnie w latach 1918–1922 uczył się w gimnazjach w Rożniawie i Liptowskim Mikułaszu[3]. Z wykształcenia był inżynierem elektrotechnikiem. Kierunek ten ukończył na Politechnice Czeskiej w Pradze w 1934 roku[4].
Praca
Po studiach powrócił do Bratysławy, gdzie spędził resztę życia, pracując w radiu. W 1934 roku zaczął pracę jako reporter w Radiojournal, gdzie w 1938 roku awansował na kierownika działu technicznego. W 1945 roku został kierownikiem rozgłośni krótkofalowych, a w 1947 roku dyrektorem regionalnym Czechosłowackiego Radia na Słowacji[2].
Od 1943 roku wykładał elektrotechnikę wysokiej częstotliwości i elektroakustykę oraz kierował Instytutem Elektrotechniki Wielkiej Częstotliwości na Słowackiej Wyższej Szkole Technicznej w Bratysławie[2].
Był redaktorem czasopisma Madé prúdy, a także pierwszym redaktorem czasopisma Slovenské smery umelecké a kritické[2].
%252C_writer.jpg)
Śmierć
Zmarł 16 maja 1951 roku w Bratysławie po nieudanej operacji usunięcia guza mózgu[2]. Miał 44 lata.
Trumnę z jego zwłokami przetransportowano, pochowany został w rodzinnym Hybiu[2]. Pogrzeb odbył się 19 maja 1951 roku[5].
Życie prywatne
Jego żoną była Herta Chrobáková z domu Zálišová[2], słowacka redaktorka i tłumaczka[6], z którą miał syna[2].
Od 1946 roku był członkiem Komunistycznej Partii Czechosłowacji[2].
Twórczość
Początkowo, pisząc pierwsze utwory jeszcze w trakcie studiów, inspirował się środowiskiem młodych artystów w Pradze, m.in. Jánem Kostrą, Kolomanem Sokolem, Mikulášem Galandą, Jánem Smrekiem, Emilem Boleslavem Lukáčem, Alexandrem Matušką i Ladislavem Novomeským[2]. W późniejsze twórczości inspirował się m.in. Charlesem Ferdinandem Ramuzem, Knutem Hamsunem i Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem[4].
Jego debiutem książkowym był zbiór opowiadań pt. Kamarát Jašek wydany w 1937 roku[1]. Zawierał on 8 tekstów, częściowo publikowanych wcześniej w czasopismie Slovenské pohľady. Jozef Felix osrkażył Chrobáka o celowanie plagiatowanie zagranicznych twórców, porównując utwory i wykazując znaczne podobieństwa między nimi. Mimo tych zarzutów książka była pionierska i okazała się wpływowa na literaturę końca lat 30. i lat 40., stając się wzorem do adaptowania literatury światowej[7].
Jego dzieła wyrażały rozczarowanie cywilizacją, która pozostawała w kontrze do życia w zgodzie z naturą. Doceniał piękno gór[4]. W swojej twórczości unikał dłuższych form powieściowych ze względu na „ciężar metaforyczny i semantyczny”. W swoich tekstach używał przede wszystkim czasowników, przymiotników i przysłówków. Autor wykorzystywał liryczny język do przedstawienia rzeczywistości, skupiając się na jej przemianach[8]. W swoich utworach chętnie sięgął też po frazeologię. W Drak se vracia użył ok. 150 frazeologizmów, fragmenty tekstu były ich pozbawione, a na niektórych stronach znajdowało się ich nagromadzenie, zarówno w mowie postaci, jak i w tekście narratora[9]. Często personifikował omawiany świat, stosując także metafory, porównania i metonimię[8].
Charakterystyczny dla utworów Chrobáka jest dualizm stylu oparty na kontraście pomiędzy stylem ludowym a inteligenckim. Wyrażenia potoczne i konstrukcje skojarzeniowe przeplatają się w jego utworach z intelektualnym wywodami na wysokim poziomie leksykalnym i składniowym. František Miko stwierdził, że Chrobák stylizuje się na ludowego gawędziarza, jednak jest intelektualnie wyrafinowany[8].
Tłumaczył krótkie utwory, poezję oraz prozę, z języków: niemieckiego, rosyjskiego oraz węgierskiego[2].
Posługiwał się pseudonimami: D. Ch. Žuk, Ing. D. Ch.[3].
Ekranizacje
W 1967 roku powstał film Drak sa vracia w reżyserii Eduarda Grečnera na podstawie noweli o tym samym tytule[10].
Tłumaczenia
Jego zbiór poezji „Les” został wydany w Polsce pt. Las w 1979 roku w ramach cyklu Biblioteka Pisarzy Czeskich i Słowackich. Przetłumaczony został przez Danutę Abrahamowicz[11].
Działalność naukowa oraz krytyka literacka
W 1931 roku, wraz ze Štefanem Letzem, opracował Slovenský literárny almanach, czyli antologię zawierającą 50 tekstów różnych autorów, wraz z ich zdjęciami i krótkimi biogramami[12].
W 1932 roku wydał słowacki słownik biograficzno-literacki: Rukovät’ dejín slovenskej literatúry[1].
Badał twórczość słowackich pisarzy, m.in. Ľudmily Podjavorinskiej, Boženy Slančíkovej-Timravy, Svetozára Hurbana-Vajanskiego, Jonáša Záborskiego[2].
Przypisy
- 1 2 3 Chrobák Dobroslav, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-04-04].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Dobroslav Chrobák [online], Literárny týždenník [dostęp 2025-04-07] [zarchiwizowane z adresu 2025-05-07] (słow.).
- 1 2 Dobroslav Chrobák - Životopis autora [online], litcentrum.sk [dostęp 2025-05-08] [zarchiwizowane z adresu 2025-04-08] (słow.).
- 1 2 3 BEŇADIK, M.: Dobroslav Chrobák: Po strmých cestách. Martin: Osveta, 1988, s. 324.
- ↑ Olga Kerziouk, Short waves and new waves: Dobroslav Chrobák [online], blogs.bl.uk, 16 lutego 2017 [dostęp 2025-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2025-04-12] (ang.).
- ↑ Chrobáková Herta [online], databaze.obecprekladatelu.cz [dostęp 2025-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2025-04-12] (słow.).
- ↑ KAMARÁT JAŠEK [online], Ústav slovenskej literatúry [dostęp 2025-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2025-04-17] (ang.).
- 1 2 3 Albín Bagin, Dobroslav Chrobák, „Kultúra slova”, 11 (7), 1977, s. 225–227, ISSN 0023-5202 (słow.).
- ↑ JOFEF MLACEK, Frazeológia v próze Dobroslava Chrobáka, „Kultúra slova”, 11 (7), 1977, s. 230-238, ISSN 0023-5202 (słow.).
- ↑ Drak sa vracia [online], csfd.sk [dostęp 2025-04-21] (cz.).
- ↑ Marta Buczek, Słowacka proza liryzowana w polskich przekładach — modernizm czy awangarda?, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, 2014/14, 2024, s. 22 (pol.).
- ↑ Slovenský literárny almanach [online], litcentrum.sk [dostęp 2025-04-21] (słow.).