Dom Cechu Rzeźników i Masarzy w Krakowie
 nr rej. A-570 z dnia 3 grudnia 1975[1] | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Rozpoczęcie budowy |
1879 |
| Ukończenie budowy |
1881 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′37,07″N 19°56′36,45″E/50,060297 19,943458 | |
Dom Cechu Rzeźników i Masarzy (znany także jako Dom Na Kotłowem) – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie, w dzielnicy I przy ulicy Westerplatte 18, na Wesołej.
Historia kamienicy
W średniowieczu w miejscu obecnej kamienicy znajdowało się miejsce uboju zwierząt[2][3][4]. Przez niemieckich osadników było nazywane Kuttelhof lub Kuthlov, co oznacza miejsce składowania odpadów rzeźniczych. Nazwa ta została później spolszczona na „Kotłów” lub „Na Kotłowem”[2][3]. Na przełomie XV i XVI wieku wzniesiono w tym miejscu pierwszy dom cechu rzeźników[4].
W II połowie XIX wieku cech rzeźników krakowskich, na którego czele stali Stanisław Armółowicz (zarazem rajca miejski) i Tomasz Wójcicki, zadecydował o postawieniu w tym miejscu nowej siedziby[4]. Decyzję podjęto w 1874, kamień węgielny poświęcono w 1879, a budowę ukończono w 1881[3]. Budynek został wzniesiony według projektu Jana Ertla[4] lub Pawła Barańskiego[2]. Koszty budowy wyniosły 40 tys. złotych reńskich[4].
27 marca 1907 w budynku powołana została krakowska Izba Rzemieślnicza. Był on jej siedzibą do 1930 roku, gdy objęła własny budynek przy ulicy świętej Anny. W 1927 miał tu miejsce III Zjazd Izb Rzemieślniczych, w którym uczestniczył m.in. ówczesny wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski. Budynek odwiedził także prezydent Ignacy Mościcki[4]. W 1949 cech zlikwidowano[2]. Dom przejęły Krakowskie Zakłady Mięsne[4]. Od 1956 znajdował się pod zarządem Izby Rzemieślniczej, a od 1985 – Cechu Rzemiosł Spożywczych[2].
3 grudnia 1975 kamienica została wpisana do rejestru zabytków[1]. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków[5].
W 2008 roku w budynku przeprowadzono remont konserwatorski[6].
Architektura i wystrój
Jest to budynek dwupiętrowy, o charakterze eklektycznym. Na szczycie fasady budynku znajduje się herb cechu (głowa wołu i topory rzeźnicze) i napis „Kotłów”, a poniżej kolejny napis „Dom Cechu Rzeźników i Masarzy”[2].
Na pierwszym piętrze znajduje się wielka sala posiedzeń z galerią nad wejściem i stylowym żyrandolem. Znajdują się w niej portrety królów polskich: Bolesława Chrobrego, Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły, Zygmunta Augusta, Stefana Batorego i Jana III Sobieskiego, wykonane na podstawie szkiców Jana Matejki przez J. Kruszewskiego[3][2][4]. Pod każdym portretem umieszczono napis z informacją, jakie przywileje otrzymał od danego monarchy cech rzeźników[3][4]. W sali znajduje się także ufundowana przez Jana Matejkę akwarela z godłem cechu: głową wołu z gwiazdą między rogami[4], portrety mistrzów cechowych pędzla Wojciecha Weissa i Wojciecha Kossaka[2] oraz obraz przedstawiający Bramę Mikołajską, niegdyś bronioną przez rzeźników[3].
Przypisy
- 1 2 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2024-10-12].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Na Kotłowem. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 651–652. ISBN 83-01-13325-2.
- 1 2 3 4 5 6 Michał Rożek: Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa. Wyd. I. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006, s. 412–413. ISBN 83-7318-730-8.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Na Kotłowem. Cech Rzemiosł Spożywczych. [dostęp 2018-07-09].
- ↑ Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 2024-10-12].
- ↑ Na Kotłowem, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 2, Kraków 2023, s. 17, ISBN 978-83-66334-92-2.