Dom Studencki „Żaczek” w Krakowie

Dom Studencki „Żaczek”

nr rej. Gminna ewidencja zabytków – Kraków
Dom Studencki „Żaczek” widziany z Błoń
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	al. 3. Maja 5 ul. Oleandry 1
Typ budynku	Dom studencki
Architekt	Wacław Krzyżanowski, S. Piwowarczyk
Rozpoczęcie budowy	1924
Położenie na mapie Krakowa Żaczek
Położenie na mapie Polski Żaczek
Położenie na mapie województwa małopolskiego Żaczek
50°03′37,3″N 19°55′17,1″E/50,060361 19,921417

Dom Studencki „Żaczek” (lub po prostu Żaczek) – zabytkowy dom studencki znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy V Krowodrza przy alei 3 Maja 5, na rogu z ulicą Oleandry 1, na Czarnej Wsi.

Dom Studencki „Żaczek” miał powstać już w 1916 z okazji 50-lecia istnienia Bratniej Pomocy Studentów UJ, jednak plany spełzły się na niczym z powodu I wojny światowej^[1].

16 listopada 1924 w obecności Józefa Piłsudskiego został poświęcony kamień węgielny pod budowę budynku przez ks. Józefa Archutowskiego^[2].

Budynek był budowany etapami według projektów architektów: Wacława Krzyżanowskiego w latach 1924–1931 oraz Stefana Piwowarczyka w latach 1931–1936 na zlecenie Towarzystwa Bratniej Pomocy Uniwersytetu Jagiellońskiego pod strażą Komitetu Obywatelskiego Budowy Domu Akademickiego. Pierwotnie nosił nazwę II Dom Akademicki Uniwersytetu Jagiellońskiego^[2]. W chwilii oddana do użytku był najnowocześniejszym i największym akademikiem w Polsce międzywojennej^[3].

24 października 1926 zostało poświęcone lewe skrzydło konstrukcji przez kardynała Adama Stefana Sapiehę, w którym znajdowało się 185 lokacji dla studentów. 28 lipca 1929 budynek otrzymał nową nazwę: Dom Akademicki im. Prezydenta Ignacego Mościckiego. 7 stycznia 1931 oddane do użytku zostało drugie skrzydło budynku, a 29 września 1936 – trzecie, a nieco później czwarte, ostatnie^[2].

Dom Studencki „Żaczek” przeznaczony był wyłącznie dla mężczyzn wyznania chrześcijańskiego. Docelowo miał być zamieszkiwany przez 900 studentów^[2].

Podczas strajku chłopskiego w 1937 budynek został przejęty przez ugrupowania lewicowe. W okresie II wojny światowej został przejęty przez Niemców, którzy dokonali dewastacji wnętrza budynku. Od stycznia 1945 stanowił własność Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego, nadzorowanej przez władze uniwersytetu. Po likwidacji ugrupowania w 1950, budynek został przejęty i upaństwowiony, a następnie prowadzony przez Zarząd Ośrodku Akademickiego. Od końca 1954 ponownie zarządzany był przez Uniwersytet Jagielloński, a następnie jego opieką zajął się Fundusz Samorządu Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego „Bratniak”. Od juwenaliów w 1961 budynek nosił nazwę „II Dom Akademicki »Żaczek«”^[2].

W latach 1945–1955 w akademiku mieszkało około 880 studentów. Podczas obchodów 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego oddano do użytku budynek tzw. „Nowy Żaczek”, czyli akademik o wyższym standardzie^[2].

W 1995 na ścianie budynku została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona pamięci Jana Buszka, w latach 1929-1969 pracownika, administratora i kierownika domu studenckiego^[4]. W kolejnych latach budynek przeszedł remont, który nadał mu współczesny wygląd, zatracając wszystkie oryginalne detale architektoniczne^[2].

Budynek wpisany został do gminnej ewidencji zabytków^[5].

Dom Studencki „Żaczek” jest w większości 6 kondygnacyjnym (poza 3-kondygnacyjną częścią narożną) budynkiem 4-skrzydłowym z wewnętrznym dziedzińcem. W skład akademika wchodziły pokoje 1-, 2- oraz 3-osobowe. W budynku znajdowały się także: sala odczytowa oraz pomieszczenia zarządzane przez Bratnią Pomoc Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego: kuchnia, czytelnia, biblioteka oraz dwukondygnacyjna sala balowa w części narożnej (następnie przerobiona na Centrum Kultury „Rotunda”)^[2].

• Dom Studencki Akademik w Warszawie

• Praca zbiorowa Encyklopedia Krakowa, wydawca Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, Kraków 2023, ISBN 978-83-66253-46-9 t. II s. 787.