Dom Zarazy

Dom Zarazy w Gdańsku

Dom Bramny

nr rej. A-64 z 27.02.1967
Strona zewnętrzna Domu Zarazy
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miejscowość	Gdańsk
Adres	Stary Rynek Oliwski 15
Styl architektoniczny	gotyk
Ukończenie budowy	ok. XIV w.
Zniszczono	1577, 1945
Odbudowano	1579, 1963
Położenie na mapie Gdańska Dom Zarazy w Gdańsku
Położenie na mapie Polski Dom Zarazy w Gdańsku
Położenie na mapie województwa pomorskiego Dom Zarazy w Gdańsku
54°24′32,90″N 18°33′20,77″E/54,409140 18,555770

Dom Zarazy – zabytkowy budynek w Gdańsku-Oliwie położony na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego^[1].

Dzisiejszy Dom Zarazy nazywano dawniej Domem Bramnym lub Wielką Bramą. Zbudowany około XIV wieku, uważany był za perłę gotyku i stanowił główną bramę wjazdową prowadzącą w obręb łańcucha murów obronnych, które okalały mieszczące się tutaj opactwo cystersów. W dwukondygnacyjnym budynku mieściły się siedziba wójta klasztornego i kaplica św. Bernarda. Brama pełniła też funkcje reprezentacyjne – wjeżdżali nią do opactwa znamienici goście, w tym królowie polscy^[1][2][3].

W 1709 Gdańsk nawiedziła epidemia dżumy, podczas której zmarła połowa mieszkańców miasta. Wtedy w kaplicy Domu Bramnego zaimprowizowano kwarantannę i kościół dla chorych, a do opieki nad zarażonymi sprowadzono dziewięciu mnichów – sześciu ochotników oraz trzech wyłonionych poprzez losowanie, spośród których żaden nie przeżył. Dla upamiętnienia tamtych wydarzeń dawny Dom Bramny zaczęto nazywać Domem Zarazy (niem. Haus der Pest), a kaplicę – Kaplicą Zarazy (niem. Pestkapelle)^[1][2][3].

We wschodnim schodkowym szczycie znajdują się gotyckie wnęki, a w zachodniej części przyziemia – przejazd zamknięty półokrągłym łukiem. Prawdopodobnie w XVIII wieku na budynku zainstalowano dwa zegary słoneczne. Od 1804 urzędował w nim sołtys oliwski. W 1836 wnętrze przebudowano, likwidując m.in. kaplicę, przystosowując budynek do roli sołectwa i zakładając w nim dwie cele dla przestępców. Urząd sołecki funkcjonował tu do 1910. Później budynek służył celom mieszkalnym. W 1945, pod koniec II wojny światowej, Dom Zarazy częściowo spłonął – jego odbudowa zakończyła się w 1963, a cztery lata później został wpisany do rejestru zabytków. Ulokowano w nim siedziby organizacji kulturalnych^[2].

Od 2002 w Domu Zarazy działa Stowarzyszenie „Stara Oliwa”^[4], którego założycielką była Danuta Rolke-Poczman^[5][6][7][8]. Następnie w latach 2008–2021 działał tam Teatr z Polski 6 prowadzony przez Ryszarda Jaśniewicza i jego żonę Gabrielę Pewińską-Jaśniewicz, wystawiający monodramy autorstwa małżeństwa.

Stowarzyszenie „Stara Oliwa” próbowało wypromować nazwę Dom Sąsiedzki, ale tradycyjna nazwa Dom Zarazy wciąż dominuje w użyciu^[1][9][10].

Ostatnią inicjatywą Danuty Rolke-Poczman był Oliwski Hejnał Pokoju skomponowany przez Jadwigę Możdżer, który dla niewtajemniczonych rozbrzmiewa z Domu Zarazy o godzinie 17.00, a dla wtajemniczonych o 16.60, aby upamiętnić pokój oliwski z 1660^[6].

Założycielka stowarzyszenia Danuta Rolke-Poczman wyznaczyła w grudniu 2021, przed śmiercią, na swoją następczynię Monikę Zytke^[11][12]. Nowa prezes postanowiła, że Stowarzyszenie „Stara Oliwa” będzie od stycznia 2022 nosiło imię Danuty Rolke-Poczman^[5].

27 marca 2022 w Domu Zarazy została zainaugurowana działalność sceny teatralnej im. Ryszarda Jaśniewicza^[13][14]. Od listopada tego samego roku funkcjonuje tam Dom Sąsiedzki^[15].

Od 2023 w Domu Zarazy odbywają się Oliwskie Jarmarki Cysterskie^{[16][17][18][19]}.

• 
  Przejazd
• 
  Strona wewnętrzna Domu Zarazy
• 
  Szczyt wschodni
• 
  Jeden z dwóch zegarów słonecznych
• 
  Dom Zarazy, ok. 1900

• Dom Zarazy (Facebook) [dostęp 2022-01-23]
• Dom kulturą zarażony
• Wspominamy zasłużonych mieszkańców Pomorza, którzy odeszli od nas w minionym roku…
• Stowarzyszenie Stara Oliwa 25 lat temu tchnęło życie w Dom Zarazy i wciąż się rozwija
• Dom Zarazy, miejsce ze szczęściem do ludzi