Gorzkobiałak trzoneczkowy

Gorzkobiałak trzoneczkowy

Hymenofor gorzkobiałaka trzoneczkowego
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	żagwiowce
Rodzina	incertae sedis
Rodzaj	Amaropostia
Gatunek	gorzkobiałak trzoneczkowy
Nazwa systematyczna
Amaropostia stiptica (Pers.) B.K. Cui, L.L. Shen & Y.C. Dai Persoonia 111 (2018) [2019]

Gorzkobiałak trzoneczkowy (Amaropostia stiptica (Pers.) B.K. Cui, L.L. Shen & Y.C. Dai) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)^[1].

Pozycja w klasyfikacji: Amaropostia, Incertae sedis, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Boletus stipticus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 2019 r. B.K. Cui, L.L. Shen & Y.C. Dai^[1].

Synonimów naukowych ma ponad 40. Niektóre z nich:

• Oligoporus stipticus (Pers.) Gilb. & Ryvarden, N. Amer. Polyp. 1987
• Polyporus albidus (Schaeff.) Trog 1839
• Polyporus stipticus (Pers.) Fr. 1821
• Postia stiptica (Pers.) Jülich 1982
• Tyromyces stipticus (Pers.) Kotl. & Pouzar 1959^[2].

W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był jako białak gorzki, huba ściągająca, huba biaława, żagiew żółtawa, drobnoporek gorzki. Władysław Wojewoda w 2003 r. zaakceptował nazwę drobnoporek gorzki, ale wszystkie te nazwy stały się niespójne z aktualną nazwą naukową^[3]. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy gorzkobiałak trzoneczkowy^[4].

Owocnik

Jednoroczny. Do podłoża przyrasta bokiem lub zwężoną nasadą. Średnica 3–8 cm, wyjątkowo do 12 cm, szerokość do 4 cm, kształt konsolowaty, nerkowaty, muszlowaty, na przekroju poprzecznym trójkątny. Rzadko zdarzają się owocniki rozpostarto-odgięte. Zazwyczaj występuje w niewielkich skupieniach po kilka osobników, które ułożone są dachówkowato lub rzędowo i wówczas czasami zrastają się podstawami. Powierzchnia owocników płaska lub nieco wgłębiona, zwykle nierówna i pokryta brodawkami, sfalowana, pagórkowata, na młodych okazach omszona lub owłosiona, na starszych naga. Brzeg ostry, cały, na suchych owocnikach czasami podwinięty. Początkowo owocniki mają biały kolor i są nieznacznie pręgowane, później stają się kremowe, ochrowokremowe, żółte i pomarańczowe^[5].

Hymenofor

Rurkowaty. Rurki mają długość do 6 mm, ich pory są białe lub żółtawe, o rozmiarach 0,2–0,4 mm^[6]. Mają okrągły, owalny lub labiryntowaty kształt i tworzą jedną tylko warstwę. Podczas wilgotnej pogody wydzielają białą lub bezbarwną ciecz w postaci kropli^[5].

Miąższ

Biały, twardy, słabo strefowany. Wydziela dość silny i nieprzyjemny zapach^[6]. Smak gorzki i piekący^[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki gładkie, cienkościenne, o kształcie elipsoidalnym. Jeden koniec mają zaostrzony i są nieco wygięte w kształt przecinka. Rozmiar 3,5–5,5 × 1–1,5 μm^[5].

Gatunki podobne

Jest wiele gatunków nadrzewnych grzybów o białych owocnikach, jednak gorzkobiałaka trzoneczkowego łatwo od nich odróżnić po ostrym, gorzkim smaku i ostrym brzegu kapelusza^[5]. Podobny z wyglądu wrośniak anyżkowy (Trametes suaveolens) ma silny zapach anyżu, dużo większe pory i rośnie na drzewach liściastych, żagiewnik kościsty (Osteina obducta) rośnie tylko na modrzewiu^[6]. Białak śnieżysty (Tyromyces chioneus) rośnie na drzewach liściastych^[3].

Notowany jest w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony^[7]. W Polsce jest dość pospolity^[6]. W piśmiennictwie naukowym podano liczne jego stanowiska^[3].

Nadrzewny saprotrof. Występuje w lasach iglastych i mieszanych, głównie na świerku, jodle i sosnach. Rzadko spotykano go na grabie, brzozie, notowany był też na uprawianym gatunku świerka Picea engelmannii^[3]. Owocniki wyrastają od lata do jesieni^[5].

Grzyb niejadalny. Jest przede wszystkim saprotrofem, rosnącym na pniakach i leżących pniach drzew. Rzadko tylko atakuje drzewa zranione, pojawiając się u nich w miejscu zranienia. Występuje także na konstrukcjach drewnianych poza lasem, np. na mostkach, w kopalniach na stemplach drewnianych itp. Wywołuje bardzo intensywną brunatną zgniliznę drewna^[5].