Drzewiszka

Drzewiszka
Rhipidomys
von Tschudi, 1845[1]
Ilustracja
Drzewiszka atlantycka (Rh. mastacalis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

bawełniaki

Plemię

Thomasomyini

Rodzaj

drzewiszka

Typ nomenklatoryczny

Hesperomys leucodactylus Tschudi, 1845

Gatunki

28 gatunków – zobacz opis w tekście

Drzewiszka[12] (Rhipidomys) – rodzaj ssaków z podrodziny bawełniaków (Sigmodontinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w skrajnie południowej Ameryce Środkowej i Południowej[13][14][15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 63–210 mm, długość ogona 82–266 mm, długość ucha 12–32 mm, długość tylnej stopy 18,5–38 mm; masa ciała 21–218 g[14][16].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1845 roku niemiecki przyrodnik i badacz Johann Jakob von Tschudi w książce swojego autorstwa zatytułowanej Badania nad fauną Peru[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) drzewiszka białostopa (R. leucodactylus).

Etymologia

Rhipidomys (Rhipodomys, Rhipidomus, Rhidomys, Phipidomys, Rhipdomys, Rhipodmys, Rhyppidomis, Rhidpidomys, Ripidomys): gr. ῥιπις rhipis, ῥιπιδος rhipidos ‘wachlarz’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[17].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[18][16][13][12]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[12] Podgatunki[14][13][16][19] Rozmieszczenie geograficzne[14][13][16][19] Podstawowe wymiary[14][16][19][c] Status
IUCN[20]
Rhipidomys latimanus (Tomes, 1860) drzewiszka szerokostopa gatunek monotypowy skrajnie wschodnie Panama, zachodnia Kolumbia, zachodni Ekwador i północno-zachodnie Peru; zakres wysokości: 450–3000 m n.p.m. DC: 9,8–12,4 cm
DO: 13,5–18,4 cm
MC: 50–63 g		  LC 
Rhipidomys caucensis J.A. Allen, 1913 drzewiszka kolumbijska gatunek monotypowy endemit Kolumbii: Andy w Cauca, Valle del Cauca, Antioquia i Huila; zakres wysokości: 1830–3500 m n.p.m. DC: około 10,3 cm
DO: około 13,3 cm
MC: brak danych		  DD 
Rhipidomys similis J.A. Allen, 1912 gatunek monotypowy endemit Kolumbii: Andy w Cauca, Valle de Cauca i Hulia; zakres wysokości: 1830–2400 m n.p.m. DC: 12,8–16,5 cm
DO: 18,4–19,2 cm
MC: brak danych		  NE 
Rhipidomys fulviventer O. Thomas, 1896 drzewiszka płowobrzucha gatunek monotypowy skrajnie południowo-zachodnia Wenezuela (Páramo de Tamá) oraz wschodnie Andy w środkowej Kolumbii; zakres wysokości: 1800–3100 m n.p.m. DC: 8,8–11,2 cm
DO: 10,7–13,3 cm
MC: 25–46 g		  LC 
Rhipidomys venezuelae O. Thomas, 1896 drzewiszka wenezuelska gatunek monotypowy lasy wilgotne i suche w północnej Kolumbii oraz północno-zachodneij i północno-środkowej Wenezueli; zakres wysokości: około 710 m n.p.m. DC: 12–15,2 cm
DO: 13,4–18,8 cm
MC: 74–81 g		  LC 
Rhipidomys couesi (J.A. Allen & F.M. Chapman, 1893) drzewiszka nizinna gatunek monotypowy środkowa Kolumbia do północnej Wenezueli (wraz z wyspą Margarita) oraz Trynidad i Tobago (Trynidad); zakres wysokości: 10–1500 m n.p.m. DC: 15–21 cm
DO: 17,1–19,5 cm
MC: 53–125 g		  LC 
Rhipidomys venustus O. Thomas, 1900 drzewiszka powabna gatunek monotypowy endemit Wenezueli: lasy mgliste w Cordillera de Mérida; zakres wysokości: powyżej 1000 m n.p.m. DC: 12,1–15 cm
DO: 12,3–16,5 cm
MC: 41–75 g		  LC 
Rhipidomys ochoagrateroli F.J. García, T.G. Almeida, M. Machado, Delgado-Jaramillo, Araujo-Reyes, Vásquez-Parra & Flórez, 2020 gatunek monotypowy endemit Wenezueli: górt w Lara–Falcón, Kordyliera Nadbrzeżna (Serra de Arpa i Serranía del Litoral); zakres wysokości: 1300–2225 m n.p.m. DC: 11,1–19 cm
DO: 13,7–19 cm
MC: 37–81 g		  NE 
Rhipidomys tenuicauda (J.A. Allen, 1899) gatunek monotypowy endemit Wenezueli: Serranía de Turimiquire; zakres wysokości: 945–2200 m n.p.m. DC: 10,9–12,8 cm
DO: 12,5–15,7 cm
MC: brak danych		  NE 
Rhipidomys wetzeli A.L. Gardner, 1989 drzewiszka dżunglowa gatunek monotypowy południowa Wenezuela (Amazonas i Bolívar) i skrajnie zachodnia Gujana (góra Roraima); być może północna Brazylia; zakres wysokości: 1030–1850 m n.p.m. DC: 6,3–10,3 cm
DO: 8,2–13 cm
MC: 20–39 g		  LC 
 Rhipidomys leucodactylus (von Tschudi, 1845) drzewiszka białostopa gatunek monotypowy południowa Kolumbia, południowa Weneuela i region Gujana do Ekwadoru, Peru, środkowej Brazylii i środkowej Boliwii DC: 17,7–21 cm
DO: 22–24 cm
MC: 125–218 g		  LC 
Rhipidomys albujai J. Brito, Tinoco, Chávez, Moreno-Cárdenas, Batallas & Ojala-Barbour, 2017 gatunek monotypowy endemit Ekwadoru: ograniczony do miejsca typowego w Andach (Park Narodowy Sangay); zakres wysokości: 1400–1800 m n.p.m. DC: 11,8–13 cm
DO: 14,6–16,2 cm
MC: 46–62 g		  NE 
Rhipidomys nitela O. Thomas, 1901 drzewiszka wspaniała gatunek monotypowy amazońskie niziny w południowej Wenezueli, regionie Gujana, północno-środkowej Brazylii oraz Trynidad i Tobago (Małe Tobago); zakres wysokości: powyżej 1400 m n.p.m. DC: 10,8–13,5 cm
DO: 15,2–17,9 cm
MC: 44–68 g		  LC 
Rhipidomys macconnelli de Winton, 1900 drzewiszka wyżynna gatunek monotypowy tepui Wyżyny Gujańskiej w południowej Wenezueli i przyległe obszary Gujany i północnej Brazylii; zakres wysokości: 750–2600 m n.p.m. DC: 10,2–12,3 cm
DO: 14,8–18,1 cm
MC: 26–50 g		  LC 
Rhipidomys emiliae (J.A. Allen, 1916) drzewiszka amazońska gatunek monotypowy endemit Brazylii: na południe od rzeki Amazonka, od zachodniego brzegu rzeki Tapajós na wschód do Maranhão, na południe do Mato Grosso DC: 11,6–15,6 cm
DO: 14,3–17,5 cm
MC: 50–87 g		  LC 
Rhipidomys cariri Tribe, 2005 drzewiszka samotna gatunek monotypowy endemit Brazylii: półsuche obszary caatingi w Ceará, Pernambuco i połnocnej Bahii DC: 13–19 cm
DO: 14,3–27 cm
MC: brak danych		  DD 
Rhipidomys ipukensis R.G. Rocha, B.M.de A. Costa & L.P. Costa, 2011 drzewiszka ipukeńska gatunek monotypowy endemit Brazylii: znany tylko z 3 miejsc w Tocantins DC: 9,9–14,1 cm
DO: 11,3–16,5 cm
MC: 40–103 g		  DD 
Rhipidomys ybyrae Lanes & Bonvicino, 2023 gatunek monotypowy endemit Brazylii:środkowa Amazonia i Cerrado DC: brak danych
DO: brak danych
MC: brak danych		  NE 
Rhipidomys modicus O. Thomas, 1926 drzewiszka inkaska gatunek monotypowy endemit Peru: wschodni zbocza Andów na południe od rzeki Marañón; zakres wysokości: 700–1800 m n.p.m. DC: 13–16,5 cm
DO: około 17,5 cm
MC: brak danych		  LC 
Rhipidomys gardneri J.L. Patton, M.N.F. da Silva & Malcolm, 2000 drzewiszka peruwiańska gatunek monotypowy wschodnie Peru (od Loreto na południe do Madre de Dios), zachodnia Brazylia (Acre) i północno-zachodnia Boliwia (La Paz); zakres wysokości: 200–2500 m n.p.m. DC: 16,1–19 cm
DO: 17,7–19,4 cm
MC: 126–155 g		  LC 
Rhipidomys ochrogaster J.A. Allen, 1901 drzewiszka żółtobrzucha gatunek monotypowy endemit Peru: wschodnie zbocza Andów w Puno; zakres wysokości: 1220–1940 m n.p.m. DC: 15,2–15,4 cm
DO: 19,8–23 cm
MC: około 129 g		  DD 
Rhipidomys macrurus (P. Gervais, 1855) drzewiszka długoogonowa gatunek monotypowy północno-wschodnia i środkowa Brazylia (Piauí i Tocantins na południe do Mato Grosso do Sul) i północno-wschodni Paragwaj DC: 11,3–15,7 cm
DO: 13,6–19 cm
MC: 61–112 g		  LC 
Rhipidomys bezerrensis Campos, Percequillo & Langguth, 2022 gatunek monotypowy endemit Brazylii: znany tylko z miejsca typowego w Bezerros (Pernambuco); zakres wysokości: około 770 m n.p.m. DC: 11,4–12,4 cm
DO: 14,8–16,1 cm
MC: 45–51 g		  NE 
Rhipidomys caracolensis Campos, Percequillo & Langguth, 2022 gatunek monotypowy endemit Brazylii: znany z 6 miejsc w południowym Piauí, zachoidniej Bahii i północnego Minas Gerais DC: 10,3–14,8 cm
DO: 14,2–21,6 cm
MC: 53–105 g		  NE 
 Rhipidomys mastacalis (P.W. Lund, 1840) drzewiszka atlantycka gatunek monotypowy endemit Brazylii: Paraíba na południe do Rio de Janeiro; populacje z Ceará i Goiás należą być może do tego gatunku DC: 12,4–15,1 cm
DO: 14,7–16,7 cm
MC: 55–100 g		  LC 
Rhipidomys tribei E.A. Goldman, 1913 drzewiszka nowa gatunek monotypowy endemit Brazylii: znany z 3 miejsc w Minas Gerais i Espírito Santo; zakres wysokości: 1300 m n.p.m. DC: 9,6–13 cm
DO: 13,1–15 cm
MC: 36–68 g		  DD 
Rhipidomys itoan B.M. de A. Costa, Geise, Pereira & L.P. Costa, 2011 drzewiszka itoańska gatunek monotypowy endemit Brazylii: Rio de Janeiro i São Paulo włącznie z przybrzeżnymi wyspami DC: 11,9–16,5 cm
DO: 13,8–21 cm
MC: 50–112 g		  LC 
Rhipidomys austrinus O. Thomas, 1921 drzewiszka podgórska gatunek monotypowy zalesione doliny w Yungas w zachodnio-środkowej Boliwii na południe do północnej Argentyny; zakres wysokości: 360–2000 m n.p.m. DC: 12,5–13,7 cm
DO: 13,6–16,5 cm
MC: 51–70 g		  LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

  1. 1 2 Nomen nudum.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Niepoprawna późniejsza pisownia Rhipidomys Tschudi, 1845.
  3. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. 1 2 J.J. von Tschudi: Untersuchungen über die Fauna Peruana. St. Gallen: Druck und verlag von Scheitlin und Zollikofer, 1845, s. 183. (niem.).
  2. ↑ J.J. von Tschudi. Mammalium conspectus quae in Republica Peruana reperiuntur et pleraque observata vel collecta sunt in itinere. „Archiv für Naturgeschichte”. 10 (1), s. 252, 1844. (łac.).
  3. ↑ J.J. von Tschudi: Untersuchungen über die Fauna Peruana. St. Gallen: Druck und verlag von Scheitlin und Zollikofer, 1845, s. 16. (niem.).
  4. ↑ J.A. Allen. New rodents from Colombia and Venezuela. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 12, s. 206, 1899. (ang.).
  5. ↑ G.H.E. Hopkins. The host-associations of the lice of mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 119 (2), s. 470, 1949. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1949.tb00888.x. (ang.).
  6. ↑ Н.Н. Воронцов. Система хомяков (Сriсеtinае) мировой фауны и их филогенетические связи. „Бюллетень Московского Общества Испытателей Природы”. Отдел биологический. 64 (5), s. 135, 1959. (ros.).
  7. ↑ Á. Cabrera. Catálogo de los mamíferos de America del Sur. „Revista del Museo Argentino de las Ciencias Naturales”. 4 (2), s. 423, 1961. (hiszp.).
  8. 1 2 R.C. Saunders. Venezuelan Macronyssidae (Acarina: Mesostigmata). „Brigham Young University Science Bulletin”. Biological series. 20, s. 85, 1975. (ang.).
  9. ↑ N. Guitton, N.A. Araújo Filho & I.A. Sherlock. Ectoparasitas de roedores e marsupiais no ambiente silvestre de Ilha Grande, estado do Rio de Janeiro, Brasil. „Memórias do Instituto Oswaldo Cruz”. 81, s. 233, 1986. (hiszp.).
  10. ↑ Stallings 1989 ↓, s. 187.
  11. ↑ Stallings 1989 ↓, s. 190.
  12. 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 254–255. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 420–422. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  14. 1 2 3 4 5 U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 484–489. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  15. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Rhipidomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-02].
  16. 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 268–270. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  17. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 608, 1904. (ang.).
  18. ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-05-26]. (ang.).
  19. 1 2 3 B.A.P. Campos, A.R. Percequillo, G.B. Miranda & A. Langguth. Two new species of Rhipidomys (Rodentia: Sigmodontinae) from Eastern Brazil, with comments on the taxonomy of the genus. „Hystrix, the Italian Journal of Mammalogy”. 33 (2), s. 139–157, 2022. DOI: 10.4404/hystrix-00443-2021. (ang.).
  20. ↑ Taxonomy: Rhipidomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-05-26]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.