Dzierzbik czerwonogardły
| Rhodophoneus cruentus[1] | |||
| (Hemprich & Ehrenberg, 1828) | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Rhodophoneus | ||
| Gatunek |
dzierzbik czerwonogardły | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Dzierzbik czerwonogardły[4], czagra czerwonogardła[2] (Rhodophoneus cruentus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzierzbików (Malaconotidae). Zasiedla wschodnią Afrykę od Egiptu po Tanzanię. Niezagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Dzierzbika czerwonogardłego po raz pierwszy opisali Friedrich Wilhelm Hemprich i Christian Gottfried Ehrenberg w roku 1828 pod nazwą Lanius cruentus. Holotyp pochodził z okolic Massaui (Erytrea)[5]. Obecnie przez IOC gatunek umieszczany jest w rodzaju Telophorus[6], lecz w niektórych klasyfikacjach wydzielany jest do osobnego, monotypowego rodzaju Rhodophoneus[4][5]. Rodzaj ten został wydzielony jako podrodzaj Dryoscopus w roku 1871[7]. Prawdopodobnie najbliżej spokrewnionym gatunkiem jest dzierzbik żółtogardły (T. zeylonus)[5]. Nazwa rodzajowa pochodzi z greki i oznacza „różany morderca” (ῥοδον rhodon – „róża” oraz φονευς phoneus – „morderca” (tj. dzierzba)), zaś nazwa gatunkowa cruentus oznacza z łaciny „krwawy” (cruor – krew[8])[9].
Podgatunki i zasięg występowania
Wyróżnia się następujące podgatunki[5][6]:
- R. c. kordofanicus (Sclater, WL & Mackworth-Praed, 1918) – zachodnio-centralny Sudan
- R. c. cruentus (Hemprich & Ehrenberg, 1828) – dzierzbik czerwonogardły[4] – północno-wschodni Sudan, Erytrea i północna Etiopia
- R. c. hilgerti (Neumann, 1903) – Etiopia i Somalia do północnej i wschodniej Kenii
- R. c. cathemagmenus (Reichenow, 1887) – dzierzbik masajski[4] – południowa Kenia i północno-wschodnia Tanzania
Spotykany także w Egipcie nieopodal granicy spornej z Sudanem. Zasiedla obszary trawiaste i zakrzewienia do 1800 m n.p.m.[10]
Morfologia
Całkowita długość ciała wynosi około 22,2 cm, z czego 2,2–2,5 cm przypada na dziób, zaś 10–11,6 cm na ogon. Skrzydła mierzą 8,7–9,1 cm, zaś skok 2,9–3 cm. Samica mniejsza (skrzydła 8,8 cm, sterówki 10 cm)[7]. U samca wierzch ciała i dwie środkowe sterówki jasnobrązowe, z różowawym odcieniem z wierzchu głowy. Druga para sterówek czysto czarnobrązowa, zaś pozostałe czarne z szerokimi białymi pasami na końcu. Z boku czoła, na kantarku, dolnej połowie pokryw usznych i policzkach pióra białe. Lotki od spodu szarawe, z białawymi obrzeżeniami. Pokrywy podskrzydłowe bliższe zgięciu skrzydła niemal białe, zaś w kierunku tułowia przybierają barwę żółtawą (izabelowatą), która pokrywa boki ciała i pokrywy podogonowe. Broda, przód szyi i pierś białe, z dużą plamą barwy różanej sięgającą w dół piersi. Tęczówka szara, dziób szarawy, zaś nogi i stopy o zielonkawej barwie rogu. U samicy u góry piersi zamiast różowej plamy znajduje się czarna plama, lecz niżej obecna jest barwa różana podobnie jak u samca[11].
Zachowanie
William Thomas Blanford o osobnikach z Zatoki Zula (znanej jako Annesley Bay; Erytrea) pisał, iż w grudniu i styczniu obserwował małe rodziny tych ptaków drepczące po ziemi lub przelatujące z krzewu na krzew jak przedstawiciele Cettia i Bradypterus[12], zaś w maju i czerwcu przebywające już w parach. W Kordofanie zebrano dwa jaja tego gatunku, miały wymiary około 2,6×1,8 cm[11].
Status i zagrożenia
Przez IUCN dzierzbik czewonogardły klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Populacja stabilna, co w połączeniu z dużym zasięgiem występowania liczącym 1 850 000 km² nie daje obaw co do przetrwania gatunku. Zasiedla 37 obszarów uznanych za Important Bird Area, w tym chronione, jak np. Park Narodowy Tarangire, Park Narodowy Jeziora Manyara, Park Narodowy Tsavo, Park Narodowy Meru, Park Narodowy Amboseli, Park Narodowy Omo, Park Narodowy Auasz i Rezerwat Shaba[10].
Przypisy
- ↑ Rhodophoneus cruentus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 262, 1999.
- ↑ BirdLife International, Rhodophoneus cruentus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-21] (ang.).
- 1 2 3 4 Nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Malaconotidae Swainson, 1824 - dzierzbiki - Bush-shrikes, Puffbacks and Tchagras (wersja: 2022-08-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-07].
- 1 2 3 4 del Hoyo, J.; Elliot, A. & Christie, D.A.: Handbook of the Birds of the World. T. Tom 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Lynx Edicions, 2003, s. 120. ISBN 978-84-96553-50-7.
- 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Batises, woodshrikes, bushshrikes, vangas. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-21]. (ang.).
- 1 2 Theodor von Heuglin: Ornithologie Nordost-Afrika's : der Nilquellen- und Küsten Gebiete des Rothen Meeres und des nördlichen Somal-Landes. T. 1, cz. 2. 1871, s. 462–463. (łac. • niem.).
- ↑ Zależnie od tłumaczenia oznaczać może także skrzep krwi
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 380 i 123. ISBN 1-4081-2501-3.
- 1 2 Species factsheet: Rhodophoneus cruentus. BirdLife International. [dostęp 2023-10-07]. (ang.).
- 1 2 G.E. Shelley: The birds of Africa, comprising all the species which occur in the Ethiopian region. T. 5, cz. 2. 1912, s. 392–394.
- ↑ W języku angielskim oba te rodzaje określane są mianem Bush-warbler.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).