Dzierzyk szkarłatny

Dzierzyk szkarłatny
Laniarius barbarus[1]
(Linnaeus, 1766)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

dzierzbiki

Rodzaj

Laniarius

Gatunek

dzierzyk szkarłatny

Synonimy
  • Lanius barbarus Linnaeus, 1766
  • Laniarius helenae Kelsall, 1913[2]
  • Laniarius barbarus bornuensis Grote, 1921[2]
Podgatunki
  • L. barbarus helenae Kelsall, 1913
  • L. barbarus barbarus (Linnaeus, 1766)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Dzierzyk szkarłatny[4] (Laniarius barbarus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzierzbików (Malaconotidae). Pospolicie zamieszkuje Afrykę Zachodnią i Środkową od Senegalu i Gambii na wschód po południowy Czad. Jest to ptak skryty, często zamieszkujący gęste zarośla w lasach i innych siedliskach z drzewami. Gniazdo to konstrukcja kielichowa na krzewie lub drzewie, w której dzierzyki składają zwykle dwa jaja.

Taksonomia

W 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson zamieścił w swojej Ornithologie opis dzierzyka szkarłatnego na podstawie okazu zebranego w Senegalu. Użył francuskiej nazwy La pie-griesche rouge du Sénégal i łacińskiej nazwy Lanius Senegalensis ruber[5]. Chociaż Brisson w swojej publikacji ukuł nazwy łacińskie, nie są one zgodne z systemem binominalnym i nie są uznawane przez Międzynarodową Komisję Nomenklatury Zoologicznej[6]. Kiedy w 1766 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz zaktualizował swoje Systema Naturae do dwunastego wydania, dodał 240 gatunków opisanych wcześniej przez Brissona[6]. Jednym z nich był dzierzyk szkarłatny. Linneusz zamieścił krótki opis, ukuł binominalną nazwę Lanius barbarus i zacytował pracę Brissona[7]. Gatunek zalicza się obecnie do rodzaju Laniarius wprowadzonego przez francuskiego ornitologa Louisa Pierre’a Vieillota w 1816 roku[8].

Wyróżnia się dwa podgatunki Laniarius barbarus[9]:

  • L. barbarus helenae Kelsall, 1913 – dzierzyk płomiennogłowy[4] – Sierra Leone,
  • L. barbarus barbarus (Linnaeus, 1766) – dzierzyk szkarłatny[4] – od Senegalu i Gambii do południowego Czadu.

Morfologia

Dzierzyk szkarłatny ma 22 cm długości, długi ogon i krótkie skrzydła. Dorosły osobnik to ptak o jaskrawym ubarwieniu, choć łatwo go przeoczyć, ponieważ często czai się w zaroślach. Ma jednolicie czarny wierzch ciała oprócz złotej korony i szkarłatną część spodnią, oprócz płowożółtych pokryw podogonowych. Nogi są ciemne. Osobniki obu płci są do siebie podobne; młode ptaki są jaśniejsze i bardziej matowe[10].

Ekologia i zachowanie

Gatunek ten jest rzadko widywany, ponieważ zamieszkuje gęste zarośla, z których słychać jego nawoływania. Dzierzyk szkarłatny żeruje głównie na owadach znajdujących się w krzakach lub na ziemi. Dieta składa się głównie z chrząszczy i gąsienic, ale czasami dzierzyki zjadają też ptasie jaja i pisklęta[10].

Jest monogamiczny i terytorialny. U dzierzyka szkarłatnego zaobserwowano pewne zachowania związane z zalotami, gdy para goniła się nawzajem po drzewie, skacząc z gałęzi na gałąź i wydając metaliczne brzęczące dźwięki. Głębokie gniazdo w kształcie miseczki jest często wątłe i zbudowane w krzewie z korzonków i wąsów czepnych. Samica składa dwa, czasami trzy szarozielone lub niebieskozielone jaja z ciemnymi plamami[10].

Status zagrożenia

IUCN uznaje dzierzyka szkarłatnego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana; ptak ten opisywany jest jako pospolity do dość pospolitego, choć np. w Liberii jest rzadki. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3].

Przypisy

  1. ↑ Laniarius barbarus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 D. Lepage, Common Gonolek Laniarius barbarus, [w:] Avibase [online] [dostęp 2025-02-11] (ang.).
  3. 1 2 Laniarius barbarus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. 1 2 3 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko, Rodzina: Malaconotidae Swainson, 1824 – dzierzbiki - Bush-shrikes, Puffbacks and Tchagras (wersja: 2022-08-27), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2025-02-11].
  5. ↑ M.J. Brisson, Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 2, 1760, s. 185–187 + pl. XVII fig. 2 (fr. • łac.).
  6. 1 2 J.A. Allen, Collation of Brisson's genera of birds with those of Linnaeus, „Bulletin of the AMNH”, 28, artykuł 27, 1910, s. 317–335 (ang.).
  7. ↑ K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 137 (łac.).
  8. ↑ L.J.P. Vieillot, Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire, Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 41 (fr.).
  9. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-11]. (ang.).
  10. 1 2 3 T. Harris, Shrikes and Bush-shrikes: Including Wood-shrikes, Helmet-shrikes, Shrike Flycatchers, Philentomas, Batises and Wattle-eyes, Bloomsbury Publishing, 2020, s. 248–249, ISBN 978-1-4081-3459-7.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.