Wieruszkorumieniak niebieskawy
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wieruszkorumieniak niebieskawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Entocybe nitida (Quél.) T.J. Baroni, Largent & V. Hofst. N. Amer. Fung. 6(12): 9 (2011) | |
Wieruszkorumieniak niebieskawy, dzwonkówka niebieskawa (Entocybe nitida (Quél.) T.J. Baroni, Largent & V. Hofst.) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1883 r. Lucien Quélet, nadając mu nazwę Entoloma nitidum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu T.J. Baroni, Largent & V. Hofst. w 2011 r.[1] Synonimy[2]:
- Entoloma nitidum Quél. 1883
- Rhodophyllus nitidus (Quél.) Quél. 1886
Nazwę zwyczajową zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3] Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Entocybe nazwa ta stała się niespójna z nazwą naukową. W 2025 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała nazwę wieruszkorumieniak niebieskawy, która jest spójna z nową nazwą naukową[4].
Morfologia
Średnica 2–5 cm, początkowo stożkowaty, potem kolejno stożkowato-dzwonkowaty z wybrzuszeniem, niskołukowaty i rozpostarty. Brzeg początkowo podwinięty, potem prosty, na koniec nieco podniesiony. Kapelusz starszych okazów promieniście poszarpany. Nie jest higrofaniczny. Powierzchnia jedwabiście błyszcząca, przy brzegu z delikatnymi promienistymi włókienkami. Barwa ciemnoniebieska, stalowoniebieska lub niebieskoczarna, u starszych okazów na wierzchołku blednąca do szarej[5].
W liczbie 28–32 z międzyblaszkami (zwykle l=1–3, czasami do 7), średniogęste, wąsko przyrośnięte lub prawie wolne, początkowo białawe, potem różowe. Ostrza tej samej barwy[6].
Wysokość 3–8,5 cm, grubość 2–5,5 mm, cylindryczny, często wygięty i zwężający się ku podstawie, czasem prawie korzeniasty, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia tej samej barwy co kapelusz, lub nieco jaśniejsza, przy podstawie biaława lub żółtawa, podłużnie pokryta włókienkami, czasem skręconymi[6].
Pod skórką niebieski, wewnątrz białawy, kruchy[6]. Zapach słaby, grzybowy[5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki w widoku z boku tępokanciaste, 6-8-kątowe, o wymiarach (6,0–) 6,5–9,0 × (6,0–) 6,5–7,5 (–8,0) μm. Podstawki 24–36 × 7,5–12,5 μm, 4-zarodnikowe, ze sprzążkami. Cystyd brak. Strzępki skórki cylindryczne, o szerokości 2–6 μm. Warstwa pod skórka dobrze rozwinięta, złożona z nabrzmiałych strzępek o rozmiarach 25–60 (–80) × 20–25 μm. Strzępki skórki i górnej warstwy tramy kapelusza zawierają wewnątrzkomórkowy niebieski pigment. W strzępkach duże sprzążki[6].
- Gatunki podobne
Smukły pokrój, trwały niebieski kolor, a także siedlisko (lasy iglaste i mieszane) odróżniają Entocybe nitida od blisko spokrewnionych dzwonkówek[7]. Podobna dzwonkówka szarofioletowa (Entoloma bloxamii) odróżnia się m.in. mącznym zapachem[5].
Występowanie i siedlisko
Entocybe nitida w Europie jest szeroko rozprzestrzeniona. Poza Europą podano tylko dwa miejsca jej występowania: w Ameryce Północnej (Alaska i stan Waszyngton w USA) oraz na Nowej Zelandii[8]. W Polsce rozprzestrzenienie i częstość występowania nie są dokładnie znane. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano 3 stanowiska[3]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[9].
Występuje głównie w lasach iglastych na próchnicznym podłożu z mchami i trawą, rzadko wśród liści. Spotykana także na torfowiskach. Owocniki pojawiają się od lipca do września[5]. W Polsce notowana także w lasach mieszanych, zwłaszcza pod sosnami i jodłami[3].
Znaczenie
Dzwonkówki uważano za grzyby saprotroficzne, jednak badania naukowe przeprowadzone w 2006 r. wykazały, że Entocybe nitida tworzy ektomykoryzę z grabem zwyczajnym (Carpinus betulus). Stwierdzono również, że ma ona wiele wspólnych cech z dzwonkówką trującą (Entoloma sinuatum) i dzwonkówką tarczowatą (Entoloma sericeum), u których już wcześniej wykazano ektomykoryzę[10].
Jest grzybem trującym[5].
Przypisy
- 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2018-12-20] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-12-20] (ang.).
- 1 2 3 Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 232, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Rekomendacja nr 4 (2025) Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 28 stycznia 2025 (pol.).
- 1 2 3 4 5 Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 134, ISBN 978-83-245-9550-1.
- 1 2 3 4 Flora Agaricina Neerlandica. Critical monographs on the families of agarics and boleti occuring in the Netherlands. 1: Entolomataceae, 1988, s. 97.
- ↑ M.E. Noordeloos, Entoloma s.l., Fungi Europaei, 1992, s. 116.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2018-01-18].
- ↑ Aktualne stanowiska dzwonkówki niebieskawej w Polsce [online] [dostęp 2018-12-20].
- ↑ R. Agerer i inni, Entoloma nitidum'' Quel. plus ''Carpinus betulus'' L., „Descriptions of ectomycorhizeae”, 9/10, 2006, s. 31–36.