Ewa Dzieduszycka

Ewa Aniela Dzieduszycka (ur. 27 lipca 1879 w Chłopicach, zm. 4 maja 1965 we Wrocławiu)^[1] – polska hrabina, podróżniczka, pierwsza Polka, która udokumentowała podróż do Indii, pierwsza kobieta, która zdobyła Grossvenediger^[2][3].

Była córką Emilii z Głogowskich i Władysława Koziebrodzkiego. Miała rok starszą siostrę Annę^[1]. Po śmierci rodziców wychowaniem dziewcząt, które zamieszkały w Kozłowie, zajęła się Aniela Kielanowska, siostra ich babki, która zadbała o ich wykształcenie^[2]. Uczyli ich prywatni nauczyciele^[4]. Następnie Anna i Ewa Koziebrodzkie uczyły się u sióstr niepokalanek w Jarosławiu^[2].

17 lipca 1900 Ewa Koziebrodzka wyszła za mąż za hrabiego Władysława Jana Jakuba Dzieduszyckiego, syna Wojciecha i Seweryny z Dzieduszyckich. Małżonkowie zamieszkali w Jezupolu. W 1901 urodziła syna Juliusza Wojciecha, rok później córkę Anielę Zofię, a w 1912 przyszedł na świat syn Wojciech^[1].

Po narodzinach dwojga pierwszych dzieci Dzieduszycka wyprawiała się na wycieczki rowerowe. Była pierwszą rowerzystką na przedgórzu Karpat. Od 1905 dysponowała samochodem, który kupiła z mężem. Był to pierwszy w okolicy taki pojazd^[2]. Interesowała się równouprawnieniem kobiet, śledziła działania sufrażystek^[5]. Jeździła konno, chodziła na długie piesze wycieczki^[1]. Pod okiem Mariusza Zaruskiego nauczyła się jeździć na nartach. Pierwsze narty wykonała samodzielnie. Wędrowała po Karpatach i Himalajach^[2]. Z mężem i dziećmi zwiedziła m.in. północną Afrykę, Palestynę, Grecję, Rumunię i Indie^[6][7].

Po wybuchu II wojny światowej wraz z mężem wyjechała do Stanisławowa, a potem Lwowa. Tam mąż został aresztowany przez NKWD^[1], a córka Aniela wraz z dziećmi została wywieziona do Kazachstanu^[4]. Dzieduszycka wraz z rodziną syna Juliusza mieszkała w Kamieniu Lubelskim, a potem z synem Wojciechem i jego rodziną wyjechała do Krakowa. Aresztowano ją 27 maja 1944^[1]. Przebywała w obozie Gross-Rosen^[2]. Po zwolnieniu do 1945 mieszkała w Zarszynie. Potem przeprowadziła się do syna Wojciecha do Wrocławia^[1]. Nadal była aktywna fizycznie^[2].

Jej zagraniczne podróże zaowocowały wydaniem dwóch książek^[8][9], szkicu powieściowego^[10] i zbioru opowiadań Perła Pałacu. Pisała artykuły (m.in. do „Przekroju”^[11]), tłumaczyła z języka angielskiego i francuskiego^[1]. W 1961 spisała wspomnienia^[2]. W 2018 zostały wydane w opracowaniu wnuczki Małgorzaty Dzieduszyckiej-Ziemilskiej i prawnuczki Dominiki Dzieduszyckiej-Sigsworth^[12].