Fernandezik wyspowy

Fernandezik wyspowy
	Sephanoides fernandensis
	(P.P. King, 1831)
	; Dorosły samiec żerujący na kwiatach z gatunku Cuminia eriantha
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	paziaki
Plemię	Lesbiini
Rodzaj	Sephanoides
Gatunek	fernandezik wyspowy
Synonimy
	Trochilus Fernandensis P.P. King, 1831; Trochilus Stokesii P.P. King, 1831; Eustephanus Leyboldi Gould 1870;
	Trochilus Fernandensis P.P. King, 1831; Trochilus Stokesii P.P. King, 1831; Eustephanus Leyboldi Gould 1870;
Podgatunki
	S. f. fernandensis (P.P. King, 1831); S. f. leyboldi (Gould, 1870);
	S. f. fernandensis (P.P. King, 1831); S. f. leyboldi (Gould, 1870);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania

Fernandezik wyspowy^[5] (Sephanoides fernandensis) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Endemiczny dla wyspy Robinson Crusoe z archipelagu Juan Fernández należącego do Chile. Jest to gatunek osiadły, występujący na tej wyspie razem z fernandezikiem chilijskim (S. sephaniodes), który migruje do Chile. Krytycznie zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Wyróżniono dwa podgatunki S. fernandensis^[6]:

S. f. fernandensis (P. P. King, 1831) – wyspa Robinson Crusoe
†S. f. leyboldi (Gould, 1870) – wyspa Alejandro Selkirk; wymarł; początkowo był uznawany za osobny gatunek^[2].

Morfologia

Ten gatunek posiada prawdopodobnie najwyraźniejszy dymorfizm płciowy spośród wszystkich kolibrowatych. W przeciwieństwie do wielu innych gatunków, gdzie samica posiada jedynie mniej intensywne ubarwienie niż samiec, u S. fernandensis jest ona równie barwnie, lecz zupełnie inaczej upierzona; w XIX w. była uznawana za osobny gatunek (Trochilus Stokesii), aż do czasu odkrycia gniazda z oboma ptakami z pary.

Samiec mierzy 11,5–12 cm, masa ciała wynosi 10,9 g. W większości posiada pomarańczowocynamonowe upierzenie, poza ciemnozielonymi skrzydłami, czarnym dziobem i opalizującym złotym wierzchem głowy. Długość ciała samicy wynosi około 10 cm, masa ciała 6,8 g. Posiada biały spód ciała z drobnymi zielonymi i czarnymi cętkami. Wierzch głowy opalizujący, niebieski, wierzch ciała niebiesko-zielony.

Środowisko

Środowisko życia fernandezika wyspowego stanowią lasy, zarośla i ogrody. W lecie samce często są widywane w jedynym mieście na wyspie, San Juan Bautista, żerujące na roślinie Dendroseris litoralis, także krytycznie zagrożonej.

Zachowanie

Samica składa 2 białe jaja w małym gnieździe w kształcie kubeczka, ulokowanym 3–4 m nad ziemią, zawsze w pobliżu drzewa Luma apiculata z rodziny mirtowatych.

Pożywienie tego gatunku stanowi nektar, często z kwiatów endemicznej dla tej wyspy rośliny Rhaphithamnus venustus i Dendroseris litoralis. Żywi się także na introdukowanych eukaliptusach i zaślazach oraz insektach. Oba ptaki z pary bronią swego terytorium.

Status, zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje fernandezika wyspowego za gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered). Populacja tego gatunku zmniejsza się. Liczebność populacji szacuje się na 1500–3500 dorosłych osobników^[4]. Działania ochronne zostały podjęte w 2004 roku, wraz z kilkoma innymi organizacjami (The Hummingbird Society, American Bird Conservancy, Juan Fernández Islands Conservancy, Oikonos – Ecosystem Knowledge), by zapobiec wymarciu gatunku.

Archipelag Juan Fernández jest objęty ochroną w formie Parku Narodowego Archipiélago de Juan Fernández oraz jako rezerwat biosfery UNESCO^[4].

Działania szkodzące fernandezikowi wyspowemu obejmują niszczenie lokalnej flory przez człowieka, pojawienie się gatunków inwazyjnych, jakimi są jeżyna z gatunku Rubus ulmifolius i Aristotelia chilensis z rodziny eleokarpowatych, ograniczenie ilości drzew Luma apiculata, na których budowane są gniazda, oraz drapieżnictwo ze strony kotów.

Na wyspie Alejandro Selkirk w tym samym archipelagu występował wymarły podgatunek S. f. leyboldi, po raz ostatni stwierdzony w 1908 roku^[7].

Przypisy

↑ Sephanoides fernandensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
1 2 Juan Fernandez Firecrown (Sephanoides fernandensis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-27)]. (ang.).
1 2 D. Lepage: Juan Fernandez Firecrown Sephanoides fernandensis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2021-11-14]. (ang.).
1 2 3 Sephanoides fernandensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Lesbiinae Reichenbach, 1853 - paziaki (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-10].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-23]. (ang.).
↑ Species factsheet: Sephanoides fernandensis. BirdLife International. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).

Bibliografia

Joseph del Hoyo, Andrew Elliot & Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. T. 5. Barn-Owls to Hummingbirds. 1999, s. 635. ISBN 84-87334-25-3.

Linki zewnętrzne

Opis gatunku na stronie BirdLife International (ang.)
Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia i opis gatunku. [w:] Greg Lasley Nature Photography [on-line]. [dostęp 2020-06-17]. (ang.).

[itis-1] Sephanoides fernandensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] 1 2 Juan Fernandez Firecrown (Sephanoides fernandensis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-27)]. (ang.).

[avibase-3] 1 2 D. Lepage: Juan Fernandez Firecrown Sephanoides fernandensis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2021-11-14]. (ang.).

[iucn-4] 1 2 3 Sephanoides fernandensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Lesbiinae Reichenbach, 1853 - paziaki (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-10].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hummingbirds. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-23]. (ang.).

[birdlife-7] Species factsheet: Sephanoides fernandensis. BirdLife International. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]