Filmografia Grety Garbo

Greta Garbo (1939)

Greta Garbo (1905–1990) w trwającej 21 lat karierze występowała w filmach i na scenie. Zagrała w 29 produkcjach fabularnych[1]. Była trzykrotnie nominowana do nagrody Akademii Filmowej[2]. Uważana jest przez biografów oraz historyków za jedną z największych i najwybitniejszych gwiazd filmowych w historii kinematografii[3], a także jedną z legend „Złotej Ery Hollywood”[4] i ikonę popkultury[5].

Karierę rozpoczęła w 1920, gdy została zaangażowana przez Johna W. Bruniusa do roli statystki w niemych filmach En lyckoriddare (1921) i Kärlekens ögon (1922)[6]. Po udziale w krótkometrażowej komedii Petter włóczęga (1922, reż. Erik A. Petschler)[7], doświadczenie zdobywała jako studentka szkoły aktorskiej Królewskiego Teatru Dramatycznego, występując na jego scenie w kreacjach dalszego planu[8]. Pierwszą ważną rolę na srebrnym ekranie zagrała w melodramacie Gdy zmysły grają (1924, reż. Mauritz Stiller), partnerując Larsowi Hansonowi[9]. Kreacja włoskiej hrabiny Elizabeth Dohny uczyniła z niej wschodzącą gwiazdę[10] i stanowiła przełom w jej karierze[11].

W czerwcu 1925 przeniosła się do Stanów Zjednoczonych[12], gdzie podpisała umowę z Metro-Goldwyn-Mayer[13]. Jej występy w dramacie Słowik hiszpański (1926, reż. Monta Bell), w którym partnerowała Ricardo Cortezowi[14], i w melodramacie Kusicielka (1926, reż. Fred Niblo) z Antonio Moreno[15], uzyskały entuzjastyczne recenzje amerykańskich krytyków[16], a kreacje w obydwu produkcjach przyczyniły się, wbrew woli Garbo, do utrwalenia jej ekranowego wizerunku femme fatale[17]. Rolą Felicitas von Rhaden w melodramacie Symfonia zmysłów (1926, reż. Clarence Brown) – w którym po raz pierwszy wystąpiła w duecie z Johnem Gilbertem[18], a sam film był kasowym przebojem[19] – zyskała status międzynarodowej gwiazdy[20]. Ugruntowaniem jej pozycji była tytułowa rola w Annie Kareninie (1927, reż. Edmund Goulding), gdzie ponownie partnerowała Gilbertowi. Adaptacja klasycznej powieści pióra Lwa Tołstoja odniosła sukces komercyjny, stając się czwartym najbardziej dochodowym niemym filmem w historii studia MGM[21]. Po występie we Władczyni miłości (1928, reż. Clarence Brown), ponownie z Gilbertem[22], była najbardziej kasową aktorką MGM sezonu 1928–1929 w amerykańskim box offisie[23].

W 1930 zagrała w swoim pierwszym filmie dźwiękowym – przebojowym dramacie Anna Christie, w którym w głównej roli męskiej partnerował jej Charles Bickford[24]. Za występ w nim – i w Romansie (1930, oba w reżyserii Clarence’a Browna) z Gavinem Gordonem[25] – otrzymała pierwszą nominację do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej[26]. W następnych latach wystąpiła w kilku kasowych produkcjach: w tytułowej roli w melodramacie szpiegowskim Mata Hari (1931, reż. George Fitzmaurice) z Ramónem Novarro[27], melodramacie Ludzie w hotelu (1932, reż. Edmund Goulding) – którego gwiazdorską obsadę uzupełnili John Barrymore i jego brat Lionel, Jean Hersholt, Lewis Stone, Wallace Beery oraz Joan Crawford[28] – w biograficznym dramacie historycznym Królowa Krystyna (1933, reż. Rouben Mamoulian), portretując szwedzką królową[29] – po tym występie nazywano ją „bezdyskusyjną królową Hollywood” i „świętą ikoną”[30] – remake’u Anny Kareniny (1935, reż. Clarence Brown), w którym partnerował jej Fredric March jako hrabia Wroński[31] oraz w Damie kameliowej (1936, reż. George Cukor) z Robertem Taylorem[32] (za występ w której uzyskała drugą nominację do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej)[33]. Pod koniec lat 30. XX wieku zrezygnowała z portretowania postaci historycznych i skupiła się na gatunku komediowym[34], grając wraz z Melvynem Douglasem w Ninoczce (1939, reż. Ernst Lubitsch)[35]. Za główną rolę otrzymała trzecią, ostatnią nominację do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej[36].

W 1932 była notowana w pierwszej dziesiątce najbardziej dochodowych amerykańskich aktorek[37]. Jedenaście produkcji z jej udziałem zestawiano w pierwszej dziesiątce podsumowań roku w box offisie. Sześć filmów, w których wzięła udział, nominowano przynajmniej do jednego Oscara w każdej kategorii. Również sześć produkcji z udziałem Garbo, po uwzględnieniu inflacji, przekroczyło sumę 100 milionów dolarów dochodu z biletów na rynku krajowym[38].

Filmografia

Gerda Lundequist i Garbo w filmie Gdy zmysły grają (1924)
Garbo i Marie Dressler w filmie Anna Christie (1930)
Basil Rathbone, Garbo i Freddie Bartholomew w kadrze z filmu Anna Karenina (1935)
Charles Boyer, Marija Uspienska i Garbo w filmie Pani Walewska (1937)
Rok[a] Tytuł Rola Tytuł oryg. / uwagi Źr
1920Herr och fru Stockholmmanekintytuł alt.: How Not to Dress, film krótkometrażowy (reklama)[39]
1921En lyckoriddaredziewicafilm zaginiony[6]
Konsum Stockholm Promodziewczyna zajadająca się ciastkamitytuł alt.: Our Daily Bread, film krótkometrażowy (reklama)
1922Kärlekens ögonstatystkafilm zaginiony[6][40]
Petter włóczęgaGreta NordbergLuffar-Petter, film krótkometrażowy[41]
1924Gdy zmysły grająhrabina Elizabeth DohnaGösta Berlings saga, tytuł alt.: The Saga of Gösta Berling
1925Zatracona ulicaGreta RumfortDie Freudlose Gasse, tytuły alt.: Joyless Street, The Street of Sorrow
1926Słowik hiszpańskiLeonora Moreno (aka La Brunna)Torrent[42]
KusicielkaElena de Torre BiancaThe Temptress
Symfonia zmysłówFelicitas von RhadenFlesh and the Devil, nowojorska premiera miała miejsce 9 stycznia 1927[43]
1927Anna KareninaAnna KareninaLove[44]
1928Boska kobietaMarianneThe Divine Woman, film zaginiony[b][48]
Żar miłościTania FiedorovaThe Mysterious Lady
Władczyni miłościDiana MerrickA Woman of Affairs
1929Dzikie orchideeLillie SterlingWild Orchids
A Man’s Manona sama (cameo)[c]
PokusaArden StuartThe Single Standard[51]
PocałunekIrene GuarryThe Kiss
1930Anna ChristieAnna „Christie” Christophersonpierwszy film dźwiękowy Garbo[52]
RomansRita CavalliniRomance
Anna ChristieAnna „Christie” Christophersonniemieckojęzyczna wersja filmu z 1930[53][54]
1931NatchnienieYvonne ValbretInspiration
Zuzanna LenoxHelga / Zuzanna LenoxSusan Lenox: Her Fall and Rise, tytuł alt.: The Rise of Helga
Mata HariMata Hari
1932Ludzie w hotelubalerina Jelizawieta GruzińskaGrand Hotel[55]
Jaką mnie pragnieszZara / hrabina Maria VarelliAs You Desire Me
1933Królowa KrystynaKrystyna WazównaQueen Christina
1934Malowana zasłonaKatrin KoerberThe Painted Veil
1935Anna KareninaAnna Kareninaremake filmu z 1927[56][57]
1936Dama kameliowaMarguerite GautierCamille
1937Pani WalewskaMaria WalewskaMarie Walewska, tytuł alt.: Conquest
1939NinoczkaNina Iwanowa „Ninoczka” JakuszowaNinotchka
1941Dwulicowa kobietaKarin Borg Blake / Katherine BorgTwo-Faced Woman[58]

Scena

Królewski Teatr Dramatyczny w Sztokholmie, gdzie Garbo uczyła się i występowała w latach 1922–1924
Rocznik 1922–1924, od lewej: Lena Cederqvist, Karl-Magnus Thulstrup, Mona Mårtenson, Mimi Pollak, Vera Schmiterlöw, Garbo, Alf Sjöberg i Håkan Westergren

Erik A. Petschler – reżyser filmu Petter włóczęga (1922) – zachęcił ją do podjęcia nauki w szkole aktorskiej Królewskiego Teatru Dramatycznego[59][60]. Pierwsze zajęcia, przygotowujące do egzaminu, odbywała z Fransem Enwallem, wykazując się determinacją i zaangażowaniem[61]. Gdy się rozchorował, rolę tę przejęła jego córka Signe. Pod jej kierownictwem, w ciągu miesiąca opanowała fragmenty trzech sztuk: monolog z trzeciego aktu Piskląt Selmy Lagerlöf, scenę z pierwszego aktu Madame Sans-Gêne Victoriena Sardou i monolog Elidy z Oblubienicy morza Henrika Ibsena[60][61][62]. Wygłosiwszy wszystkie trzy fragmenty wspomnianych sztuk, została przyjęta[63], chociaż w opinii części biografów zdołała zaprezentować jeden lub dwa fragmenty, po czym komisja przerwała jej występ[d][64][65][67].

Szkoła aktorska była dwuletnim programem, z dodatkowym rokiem przeznaczonym dla uzdolnionych uczniów. Po kilkugodzinnych zajęciach studenci brali m.in. udział w spektaklach Królewskiego Teatru Dramatycznego; występowali na mniejszych scenach w małych rolach lub jako statyści, za co płacono im 3 korony (sezon teatralny trwał zwykle od końca września do połowy maja)[68][69]. Naukę rozpoczęła 18 września[68]. W ciągu pierwszych miesięcy stała się prekursorką metody Stanisławskiego[70]. Lubiła zajęcia z deklamacji oraz te aspekty ruchu scenicznego, które wymagały odzwierciedlenia emocji. Podstawę dla niej stanowił system Delsarte/Dalcroze’a – zakładał on, że gestykulacja rodzi się z wewnętrznych instynktów, dzięki czemu można je analitycznie i naukowo rozpisać na poszczególne części ciała oraz ich pozycje[71]. Jak pisała w notatkach, „gra bez słów to sztuka ekspresyjnego odzwierciedlania różnych stanów umysłu, myśli i pragnień poprzez mimikę i gesty”[72]. Unikała porannych ćwiczeń oraz z nieśmiałością uczestniczyła w zajęciach tanecznych[73].

Debiutowała 4 listopada 1922 jako Madam de Ligneray w komedii The Beautiful Adventure pióra Gastona Armana de Caillaveta i Roberta de Flersa, wypowiadając kwestię liczącą od trzech do sześciu słów (na afiszu była podpisana jako Greta Gustafson)[74][75]. 23 kwietnia 1923 premierę miała niemiecka komedia Szylkretowy grzebień Richarda Kesslera. Występowała w niej w roli panny von Brandt – odbyły się 43 przedstawienia, nim spektakl przeniósł się do sztokholmskiego Mindre teatern[76].

W październiku, w przerwie w zdjęciach do melodramatu filmowego Gdy zmysły grają (1924, reż. Mauritz Stiller), występowała jako Fisher w sztuce J.M. Barriego Nieporównany Crichton[77]. Wiosną 1924 zagrała wiejską dziewczynę w dramacie Źle kochana pióra Jacinto Benavente[e]. Drugoplanową kreację Madam de Vintermille stworzyła w komedii Madame Sans-Gêne Sardou, a w głównej obsadzie znaleźli się jej nauczyciele – Nils Personne, Gustaf Molander i Ellen Hartman. W tym samym roku otrzymała rolę Mathildy (będącą największą kreacją w jej dotychczasowym dorobku studenckim) w komedii Min vän Teddy, napisanej przez André Rivoire’a i Luciena Besnarda[78]. Od 25 września występowała gościnnie w rosyjskim dramacie Jesienne skrzypce I. Surgutsjeva, z kolei na przełomie października i listopada wcielała się w prostytutkę w Niewidzialnym człowieku pióra Pära Lagerkvista[79]. Jej ostatnią rolą na scenie Królewskiego Teatru Dramatycznego było podłożenie głosu Mariette, recepcjonistce lekarza, we francuskiej farsie Knock, czyli triumf medycyny Jules’a Romainsa, której premiera miała miejsce 13 listopada[f][80].

Dorobek jej występów scenicznych poszerzył się o kreację Hermiony w Zimowej opowieści Williama Shakespeare’a oraz niewielką rolę w inscenizacji Abschiedssouper Arthura Schnitzlera, choć zachowane księgi Królewskiego Teatru Dramatycznego nie potwierdzają udziału Garbo w wymienionych sztukach[g][80].

Najbardziej lubiła role męskie w rosyjskich dziełach klasycznych: „Choć nie lubię mężczyzn przebierających się za kobiety, jest coś szczególnie ekscytującego w oglądaniu kobiety przebranej za mężczyznę” – argumentowała[70].

Rok (sezon) Tytuł Rola Teatr Źr
1922The Beautiful AdventureMadam de LignerayKrólewski Teatr Dramatyczny[75][81]
1923Szylkretowy grzebieńpani von Brandt[76]
Nieporównany CrichtonFisher, służąca damy[77]
1924Źle kochanawiejska dziewczyna[11]
Madame Sans-GêneMadam de Vintermille[82]
Min vän TeddyMathilde
Jesienne skrzypcewystęp gościnny[79][83]
Niewidzialny człowiekprostytutka
Knock, czyli triumf medycynygłos Mariette, recepcjonistki lekarza[80][83]
b.d.Zmartwychwstanie[h]Amman[80]
Daniel Hjort[h]Katri

Uwagi

  1. ↑ Jest to rok premiery. O ile to możliwe, data premiery narzuca kolejność filmów w tej tabeli.
  2. ↑ Zachował się jedynie 9-minutowy fragment filmu (jedna rolka) – główny negatyw Boskiej kobiety (1928) uległ zniszczeniu w pożarze – który w 1993 odnaleziono w moskiewskim archiwum Gosfilmofond, zawierający napisy wykonane cyrylicą[45][46]. Zaprezentowano go na Festiwalu Filmów Niemych w Pordenone we Włoszech. Zdaniem historyków filmu Kevina Brownlowa i Davida Gilla, był on [fragment] „wyjątkowy pod każdym względem… Kuszący rzut oka na zupełnie inną Garbo: zrelaksowaną i dziewczęcą – jej seksualność bardzo prostą i bezpośrednią”[45]. Według innych źródeł ocalał tylko jego zwiastun[47].
  3. ↑ Obsadzenie Garbo i Gilberta w roli samych siebie było pomysłem Louisa B. Mayera, który chciał w ten sposób przekonać opinię publiczną, że odnowili oni swój związek (w owym czasie dziennikarka i felietonistka Rilla Page Palmborg informowała o bliskiej relacji Garbo z Lilyan Tashman)[49]. Dla Karen Swenson scenariusz filmu jest wczesnym dowodem hipnotycznego wpływu Garbo na widzów[50].
  4. ↑ Według wersji Alexandra Walkera Garbo zdołała wygłosić dwa fragmenty sztuk (Lagerlöf i Sardou), po czym jury uznało, że zaprezentowane przez nią monologi wystarczą. Trzy dni później miała zostać przyjęta jako jedna z siedmiu kandydatek[64]. Zdaniem Davida Breta zaprezentowała jeden fragment, po czym jej przerwano, a trzy dni później poinformowano, że została wybrana razem z dziesiątką innych studentów, spośród trzystu kandydatów[65]. Z kolei Swenson pisała, że zdążyła wygłosić dwa fragmenty (Lagerlöf i Sardou), po czym komisja przerwała jej występ, a kilka dni później przyjęto ją, wraz z piątką innych studentów[66].
  5. ↑ Przerwę wielkanocną 1924 spędziła w domu rodzinnym Mimi Pollak w Karlstad. Bez ich wiedzy kolega ze szkoły, Sten Lindgren (klasa z rocznika 1923), zaprosił je do występu w miejscowej szkole dla chłopców. Wobec faktu, iż zaproszenia zostały rozesłane, postanowiły zagrać. „Musieliśmy ją popchnąć na scenę. Była całkowicie sztywna i blada jak duch i upierała się, że zapomniała wszystkiego, co miała przeczytać” – wspominała Pollak. Za występ otrzymały 260 koron[11].
  6. ↑ W 1924, w trakcie przygotowań do realizacji filmu Die Odaliske von Smolny, Stiller zwolnił Garbo z dalszej nauki w szkole aktorskiej Królewskiego Teatru Dramatycznego. Jej umowa studencka została unieważniona po spłaceniu 800 koron z zaliczki w wysokości 1200 koron, którą przyjęła w tym roku od teatru. Za obopólną zgodą (datowaną na 8 kwietnia 1925) zwrócone przez nią pieniądze przeznaczono na fundusz stypendialny szkoły[79].
  7. ↑ Pierwsza znana wzmianka o Zimowej opowieści i Abschiedssouper znajduje się w biografii Garbo, stworzonej przez dział reklamy MGM. Zachowane księgi Królewskiego Teatru Dramatycznego z lat 20. XX wieku nie wymieniają jej udziału w żadnej z wymienionych sztuk. Według Swenson mogły być one projektami studenckimi, podobnie jak Zmartwychwstanie Lwa Tołstoja i fińska sztuka Daniel Hjort[80].
  8. 1 2 Projekt studencki[80].

Przypisy

  1. ↑ Bret 2015 ↓, s. 519–527.
  2. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 238, 364, 397; Paris 2007 ↓, s. 181, 312, 341; Bret 2015 ↓, s. 253, 372, 407; Gottlieb 2022 ↓, s. 376.
  3. ↑ Walker 1987 ↓, s. 110–111; Paris 2007 ↓, s. 9, 14; Bret 2015 ↓, s. 488.
  4. ↑ Vieira 2005 ↓, s. 6.
  5. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 412.
  6. 1 2 3 Bret 2015 ↓, s. 31.
  7. ↑ Walker 1987 ↓, s. 21, 113; Swenson 1997 ↓, s. 40–42, 48; Paris 2007 ↓, s. 39–41; Bret 2015 ↓, s. 36–38, 45; Gottlieb 2022 ↓, s. 32, 38.
  8. ↑ Walker 1987 ↓, s. 21–23, 27, 28; Swenson 1997 ↓, s. 42–45, 46–48, 48–49, 50–51, 62, 63, 65–66, 70, 71; Paris 2007 ↓, s. 42–47, 59, 63; Bret 2015 ↓, s. 38–41, 44, 53, 61, 64; Gottlieb 2022 ↓, s. 33–36, 37–38, 50–51.
  9. ↑ Walker 1987 ↓, s. 27, 28; Swenson 1997 ↓, s. 53, 57, 58, 59; Paris 2007 ↓, s. 53, 56, 58, 63; Bret 2015 ↓, s. 50, 59; Gottlieb 2022 ↓, s. 38, 44, 45.
  10. ↑ Bret 2015 ↓, s. 64.
  11. 1 2 3 Swenson 1997 ↓, s. 65.
  12. ↑ Walker 1987 ↓, s. 36–37; Swenson 1997 ↓, s. 84–85; Paris 2007 ↓, s. 84–85; Bret 2015 ↓, s. 83; Gottlieb 2022 ↓, s. 61.
  13. ↑ Walker 1987 ↓, s. 38–39; Swenson 1997 ↓, s. 90, 91; Paris 2007 ↓, s. 88–89; Bret 2015 ↓, s. 90; Gottlieb 2022 ↓, s. 67.
  14. ↑ Walker 1987 ↓, s. 41–42; Swenson 1997 ↓, s. 93, 95; Paris 2007 ↓, s. 94; Bret 2015 ↓, s. 96; Gottlieb 2022 ↓, s. 74–75.
  15. ↑ Walker 1987 ↓, s. 44, 45; Swenson 1997 ↓, s. 107; Paris 2007 ↓, s. 97–98; Bret 2015 ↓, s. 105; Gottlieb 2022 ↓, s. 79.
  16. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 99, 128; Paris 2007 ↓, s. 97, 103; Bret 2015 ↓, s. 103–104, 117–118.
  17. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 115, 116; Bret 2015 ↓, s. 120; Gottlieb 2022 ↓, s. 76, 79, 84.
  18. ↑ Walker 1987 ↓, s. 49; Swenson 1997 ↓, s. 117–119; Paris 2007 ↓, s. 108, 110; Bret 2015 ↓, s. 120; Gottlieb 2022 ↓, s. 84.
  19. ↑ Walker 1987 ↓, s. 56: Swenson 1997 ↓, s. 141–142; Paris 2007 ↓, s. 112, 120.
  20. ↑ Vieira 2005 ↓, s. 38; Gottlieb 2022 ↓, s. 90–91.
  21. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 146–147, 154, 162; Paris 2007 ↓, s. 121, 122, 124–125; Bret 2015 ↓, s. 149, 150, 153–154, 158; Gottlieb 2022 ↓, s. 122, 124–125.
  22. ↑ Walker 1987 ↓, s. 59, 60; Swenson 1997 ↓, s. 171; Paris 2007 ↓, s. 135; Bret 2015 ↓, s. 178–179; Gottlieb 2022 ↓, s. 134.
  23. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 192–193.
  24. ↑ Walker 1987 ↓, s. 68–70; Swenson 1997 ↓, s. 62, 201, 216, 225–226; Paris 2007 ↓, s. 173, 175, 176; Bret 2015 ↓, s. 226, 232, 233; Gottlieb 2022 ↓, s. 157, 158, 160, 163, 207.
  25. ↑ Walker 1987 ↓, s. 71; Swenson 1997 ↓, s. 232–233; Paris 2007 ↓, s. 179; Bret 2015 ↓, s. 244, 245; Gottlieb 2022 ↓, s. 167, 169.
  26. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 238; Paris 2007 ↓, s. 181; Bret 2015 ↓, s. 253.
  27. ↑ Walker 1987 ↓, s. 73, 74; Swenson 1997 ↓, s. 258, 260, 266; Paris 2007 ↓, s. 193–194; Bret 2015 ↓, s. 275, 282; Gottlieb 2022 ↓, s. 207, 209, 212, 213.
  28. ↑ Walker 1987 ↓, s. 75–76; Swenson 1997 ↓, s. 266–267, 267, 268, 270, 279; Paris 2007 ↓, s. 196–197, 199; Bret 2015 ↓, s. 284, 285–286, 291. 296; Gottlieb 2022 ↓, s. 213, 215–216, 221–222.
  29. ↑ Walker 1987 ↓, s. 82–83; Swenson 1997 ↓, s. 302, 315–317, 319; Paris 2007 ↓, s. 268, 269, 286; Bret 2015 ↓, s. 309, 335, 336; Gottlieb 2022 ↓, s. 228, 237.
  30. ↑ Bret 2015 ↓, s. 338; Gottlieb 2022 ↓, s. 237–238.
  31. ↑ Walker 1987 ↓, s. 87–88; Swenson 1997 ↓, s. 327, 334, 336, 342; Paris 2007 ↓, s. 294, 295, 296; Bret 2015 ↓, s. 349, 351, 354–355; Gottlieb 2022 ↓, s. 244–245, 253.
  32. ↑ Walker 1987 ↓, s. 88, 90; Swenson 1997 ↓, s. 351–352, 353, 363–364; Paris 2007 ↓, s. 307–308, 309, 312; Bret 2015 ↓, s. 362, 371–372; Gottlieb 2022 ↓, s. 254, 256, 262–263.
  33. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 364; Paris 2007 ↓, s. 312; Bret 2015 ↓, s. 372.
  34. ↑ Paris 2007 ↓, s. 334; Bret 2015 ↓, s. 389.
  35. ↑ Walker 1987 ↓, s. 92; Swenson 1997 ↓, s. 387, 388, 391, 396, 397; Paris 2007 ↓, s. 335–336, 337, 340; Bret 2015 ↓, s. 397, 399, 406–407; Gottlieb 2022 ↓, s. 275, 281, 282, 286–287.
  36. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 397; Paris 2007 ↓, s. 341; Bret 2015 ↓, s. 407.
  37. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 281.
  38. ↑ Greta Garbo Movies – Ultimate Movie Rankings. [dostęp 2019-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-12)]. (ang.).
  39. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 611.
  40. ↑ Bret 2015 ↓, s. 519.
  41. ↑ Walker 1987 ↓, s. 113–114; Swenson 1997 ↓, s. 611–612; Paris 2007 ↓, s. 559–560; Bret 2015 ↓, s. 520; Gottlieb 2022 ↓, s. 527–528.
  42. ↑ Walker 1987 ↓, s. 114–115; Swenson 1997 ↓, s. 612–613; Paris 2007 ↓, s. 560–561; Bret 2015 ↓, s. 521; Gottlieb 2022 ↓, s. 528–529.
  43. ↑ Bret 2015 ↓, s. 134.
  44. ↑ Walker 1987 ↓, s. 115–117; Swenson 1997 ↓, s. 613; Paris 2007 ↓, s. 561–563; Bret 2015 ↓, s. 522–523; Gottlieb 2022 ↓, s. 529–530, 531.
  45. 1 2 Swenson 1997 ↓, s. 159–160.
  46. ↑ Bret 2015 ↓, s. 164.
  47. ↑ Paris 2007 ↓, s. 131.
  48. ↑ Gottlieb 2022 ↓, s. 128.
  49. ↑ Bret 2015 ↓, s. 187–188.
  50. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 176.
  51. ↑ Walker 1987 ↓, s. 117–118; Swenson 1997 ↓, s. 613–614; Paris 2007 ↓, s. 562–563, 564; Bret 2015 ↓, s. 523; Gottlieb 2022 ↓, s. 530, 531.
  52. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 62; Bret 2015 ↓, s. 226; Gottlieb 2022 ↓, s. 15, 163.
  53. ↑ Walker 1987 ↓, s. 117; Swenson 1997 ↓, s. 235–236, 240–241; Vieira 2005 ↓, s. 118; Paris 2007 ↓, s. 176–177, 563; Bret 2015 ↓, s. 232–233, 255; Gottlieb 2022 ↓, s. 165, 531.
  54. ↑ Walker 1987 ↓, s. 117, 118–119; Swenson 1997 ↓, s. 614–615; Paris 2007 ↓, s. 563, 564–565; Bret 2015 ↓, s. 524–525; Gottlieb 2022 ↓, s. 531, 532.
  55. ↑ Walker 1987 ↓, s. 119–121; Swenson 1997 ↓, s. 615; Paris 2007 ↓, s. 565–566; Bret 2015 ↓, s. 525; Gottlieb 2022 ↓, s. 532–534.
  56. ↑ Bret 2015 ↓, s. 349.
  57. ↑ Walker 1987 ↓, s. 121–123; Swenson 1997 ↓, s. 615–616; Paris 2007 ↓, s. 566–567; Bret 2015 ↓, s. 526; Gottlieb 2022 ↓, s. 534–535.
  58. ↑ Walker 1987 ↓, s. 123–124; Swenson 1997 ↓, s. 616; Paris 2007 ↓, s. 567–568; Bret 2015 ↓, s. 527; Gottlieb 2022 ↓, s. 535.
  59. ↑ Walker 1987 ↓, s. 21; Swenson 1997 ↓, s. 42–43; Paris 2007 ↓, s. 42; Bret 2015 ↓, s. 38.
  60. 1 2 Gottlieb 2022 ↓, s. 33.
  61. 1 2 Swenson 1997 ↓, s. 43.
  62. ↑ Paris 2007 ↓, s. 42, 43; Bret 2015 ↓, s. 39.
  63. ↑ Paris 2007 ↓, s. 44; Gottlieb 2022 ↓, s. 34–35.
  64. 1 2 Walker 1987 ↓, s. 22.
  65. 1 2 Bret 2015 ↓, s. 39–40.
  66. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 44, 45.
  67. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 44.
  68. 1 2 Swenson 1997 ↓, s. 45.
  69. ↑ Gottlieb 2022 ↓, s. 35, 36.
  70. 1 2 Bret 2015 ↓, s. 41.
  71. ↑ Paris 2007 ↓, s. 46; Gottlieb 2022 ↓, s. 35.
  72. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 46.
  73. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 49.
  74. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 47–48.
  75. 1 2 Paris 2007 ↓, s. 47.
  76. 1 2 Swenson 1997 ↓, s. 51.
  77. 1 2 Swenson 1997 ↓, s. 62.
  78. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 65, 66.
  79. 1 2 3 Swenson 1997 ↓, s. 70.
  80. 1 2 3 4 5 6 Swenson 1997 ↓, s. 71.
  81. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 47.
  82. ↑ Swenson 1997 ↓, s. 66.
  83. 1 2 Paris 2007 ↓, s. 63.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.