Françesk Radi
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 kwietnia 2017 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód |
wokalista |
| Aktywność |
1968-2017 |
| Współpracownicy | |
| Mariza Ikonomi | |
| Zespoły | |
| Estrada Tirany | |
Françesk Radi (ur. 13 lutego 1950 w Tiranie, zm. 3 kwietnia 2017 tamże[1]) – albański muzyk, piosenkarz i kompozytor.
Życiorys
Był synem znanego pieśniarza Balto Radiego i Rozy z d. Prennushi[2]. Ukończył liceum artystyczne Jordan Misja w Tiranie, a następnie studia muzyczne w Akademii Sztuk w Tiranie. Po raz pierwszy na scenie wystąpił w wieku 18 lat, śpiewając utwór Ecëm krah për krah Envera Shengjergjego. W okresie studiów występował w orkiestrze Big Band Gaspëra Çurçi. Od piątego roku życia grał na gitarze, w późniejszym okresie grał także na kontrabasie, mandolinie, pianinie, jak również na instrumentach ludowych (çiftelia, sharkia)[3]. Po studiach występował w orkiestrze Cyrku Narodowego, a następnie w Estradzie Tirany, gdzie grał na gitarze basowej.
Od lat 70. kompozycje Radiego wykonywali piosenkarze uczestniczący w albańskich festiwalach piosenki[1]. Sławę przyniosły mu dwa utwory, skomponowane we wczesnej fazie jego twórczości: Adresa i Biçikleta[4]. W 1972 wystąpił na XI Festiwalu Piosenki, wykonując protest-song Kur dëgjojmë zëra nga bota poświęcony wojnie w Wietnamie, do słów Sadika Bejko. Władze partyjne uznały jego twórczość za dekadencką, a on sam w ramach represji wobec środowisk twórczych został zesłany na reedukację do Fushë-Arrëz, gdzie pracował fizycznie w gospodarstwie rolnym[4]. Na wygnaniu nie przestał grać i komponować utworów muzycznych[3]. Dzięki Radiemu w Fushë-Arrëz powstał zespół muzyczny, a nawet zorganizowano festiwal muzyczny. W latach 90. powrócił do Tirany, gdzie nawiązał współpracę z Radiem Tirana i działającym w stolicy Teatrem Varietes[1].
Był żonaty (żona Tefta była dziennikarką), miał dwoje dzieci – Anjezę i Baltiona[2]. Był wujkiem piosenkarki Rozany Radi. Zmarł z powodu udaru mózgu w szpitalu w Tiranie[4].
Pamięć
W kwietniu 2018, w parku znajdującym się przy sztucznym jeziorze w Tiranie burmistrz Tirany Erion Veliaj odsłonił pomnik artysty, dłuta Ardiana Pepy[5]. Pomnik Radiego z gitarą stanął w miejscu, w którym w czasach młodości śpiewał przyjaciołom swoje utwory. W tym samym roku powstał film dokumentalny przedstawiający życie artysty Jetë e trazuar[5]. W 2019 nakładem wydawnictwa EMAL ukazały się wspomnienia Tefty Radi o jej mężu – Francesk Radi: Jete ne kitare.
Przypisy
- 1 2 3 Françesk Radi [online], RTSh [dostęp 2024-10-15] (alb.).
- 1 2 Jeta e panjohur e Françesk Radit [online], kujto.al, 2019 [dostęp 2024-10-15] (alb.).
- 1 2 Françesk Radi, kantautori i parë shqiptar [online], kultplus.com, 2024 [dostęp 2024-10-15] (alb.).
- 1 2 3 70-vjetori i Françesk Radit, artistit që iu ndalua skena për 20 vjet [online], kujto.al, 2020 [dostęp 2024-10-15] (alb.).
- 1 2 Një vit nga vdekja e Françesk Radit, Tefta: Jeta ka qenë tmerrësisht e vështirë pa të [online], Panorama, 2018 [dostęp 2024-10-15] (alb.).
Bibliografia
- Tefta Radi: Francesk Radi: Jete ne kitare. Tirana: EMAL, 2019. ISBN 978-9928-04-511-9. (alb.).
- Françesk Radi w bazie IMDb (ang.)