Franciszek Gnyp
 | |
| Data i miejsce urodzenia |
5 października 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
3 października 1970 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel |
| Pracodawca | |
.jpg){kind=small} | |
| Odznaczenia | |
  | |
Franciszek Gnyp (ur. 5 października 1894 w Piotrkowie, zm. 3 października 1970 tamże) – polski artysta malarz, nauczyciel, żołnierz Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Urodził się 5 października 1894 w Piotrkowie, ówczesnej stolicy guberni piotrkowskiej, w rodzinie Piotra i Katarzyny z Gliszczyńskich[1]. Uczył się w gimnazjum filologicznym im. J. Dąbrowskiego w Piotrkowie, a następnie w Warszawskiej Szkole Rysunkowej[1][2][a]. W latach 1911–1914 i 1915–1916 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie[1][2]. Po ukończeniu studiów podjął pracę nauczyciela rysunków, początkowo w Miejskiej Szkole Handlowej w Piotrkowie, a wkrótce w Gimnazjum Męskim Towarzystwa Nauczania Szkół Średnich, które w 1918 zostało upaństwowione i otrzymało imię Bolesława Chrobrego[1][2].
W lipcu 1920 wstąpił jako ochotnik do 206 pułku ułanów Armii Ochotniczej, a następnie został wcielony do 2 szwadronu 6 pułku ułanów[1]. Wyróżnił się 23 września 1920 w bitwie pod Zasławiem. Następnego dnia dowódca 2 szwadronu rotmistrz Witold Cieśliński sporządził wniosek na odznaczenie ułana Gnypa orderem „Virtuti Militari”, w którym napisał:
w szarży 2 szwadronu pod Zasławiem z nieustraszoną odwagą wraz z śp. ppor. Witoldem Sulimirskim i śp. Zygmuntem Szczepanem Szpiegelem szedł na nieprzyjaciela. W walce padł pod nim koń na kilkadziesiąt kroków przed nieprzyjacielem. Ten nie tracąc głowy chwycił za karabin, rzucił się na nieprzyjaciela, przyczyniając się do zwycięstwa[1].
Rozkazem Dowództwa 6 Armii nr 80 z 22 października 1920 został odznaczony orderem „Virtuti Militari” V klasy[1].
Po zdemobilizowaniu kontynuował pracę w piotrkowskim gimnazjum[1]. Jako szeregowiec rezerwy posiadał przydział do 4 szwadronu taborów w Łęczycy[1]. Lata międzywojenne to najbardziej płodny okres jego twórczości malarskiej[2]. Swoje prace wystawiał w kraju i za granicą w wielu prestiżowych galeriach[2]. Wtedy też zasłynął z doskonałych portretów polskiej arystokracji i członków elit, malowanych techniką olejną i suchej pasteli[2]. W 1936 otworzył swą indywidualną wystawę w warszawskiej Zachęcie[2]. Podczas okupacji niemieckiej pracował w Rzemieślniczej Szkole Zawodowej, uczył młodzież na tajnych kompletach[2]. W 1953 przeszedł na emeryturę, pozostając do śmierci płodnym twórcą[2]. Zmarł 3 października 1970 w Piotrkowie i został pochowany na starym cmentarzu[2].
W 1916 ożenił się z Genowefą Cerefin (1897–1963), mieli troje dzieci: Tadeusza (1917–1944), Krystynę (ur. 1919) i Stanisława (1927–1986)[1][5][6].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3102 – 26 stycznia 1922[7][8][9]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[1]
Uwagi
- ↑ Pod koniec I wojny światowej w Piotrkowie działały dwa gimnazja męskie: Szkoła Polska i Gimnazjum Filologiczne ks. Janowskiego[3]. Ta druga placówka to wcześniejsze Prywatne Gimnazjum Męskie w Piotrkowie, którego właścicielem był Tadeusz Jacobson. Od roku 1909 do wybuchu I wojny światowej stanowisko dyrektora tego gimnazjum sprawował Józef Dąbrowski[4].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Gnyp Franciszek. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.2-167 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-02-08].
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Wypych 2013 ↓, s. 21.
- ↑ Piasta 2007 ↓, s. 181.
- ↑ Sebastian Wojtaś: VII-klasowe Gimnazjum Męskie Tadeusza Jacobsona. Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego. [dostęp 2025-03-28].
- ↑ Franciszek Gnyp. familysearch.org. [dostęp 2025-02-08].
- ↑ Tadeusz Gnyp 1917–1944. mauthausen-memorial.org. [dostęp 2025-02-08].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 5.
- ↑ Dereń 1938 ↓, s. 410.
- ↑ Kiszko-Zgierski 1930 ↓, s. 29.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Andrzej Dereń: Lista kawalerzystów i artylerzystów konnych odznaczonych Orderem Wojennym „Virtuti Militari”. W: Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
- Henryk Kiszko-Zgierski: Zarys historji wojennej 6-go Pułku Ułanów Kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Aleksy Piasta. Piotrków Trybunalski w okresie I wojny światowej. „Dzieje Najnowsze”. 2, 2007. Warszawa.
- Piotr Wypych. Artysta nie tylko piotrkowski. „Ziemia Łódzka”. 6/7 (141), czerwiec–lipiec 2013. Łódź. ISSN 1640-9337.