Franciszek Janeczko

Franciszek Janeczko (ur. 26 lipca 1906 w Sporyszu, zm. 24 lutego 1942^[1] tamże) (starsze źródła podawały rok 1945^[2][3]) – jeden z czołowych polskich malarzy ludowych, samouk.

Syn Jana i Katarzyny z d. Drewniak^[4]. Całe życie spędził w swej rodzinnej wsi, gdzie był bezrolnym chłopem, zarabiającym jako najemny pracownik rolny i pasterz^[5]. Pod koniec lat 30. XX w. niewielkie sumy otrzymywał także ze sprzedaży swoich prac miłośnikom sztuki ludowej^[6]. Już jako nastolatek cierpiał na choroby nerwowe, w tym na padaczkę^[7]. Zmarł na gruźlicę^[8] lub z głodu^[9]. Spoczął na Cmentarzu Komunalnym w Żywcu, ale jego grób nie zachował się^[10].

W wieku ok. 30 lat nauczył się malować. Tworzył techniką akwareli^[11] na tekturze lub papierze^[12], głównie obrazy religijne, ale też przedstawiające zbójców^[13]. Wykonywał także karty do gry dla miejscowej ludności^[14]. Zdaniem Anny Kunczyńskiej-Irackiej był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy ludowych, a jego twórczość można tez zaliczyć do nurtu sztuki naiwnej^[15]. Po raz pierwszy na talent Janeczki zwrócił uwagę w połowie lat 30. XX w. Tadeusz Seweryn^[16] i wraz ze Stanisławem Szczotką wspomagał go finansowo przez zakup materiałów malarskich. Dorobek artysty prezentowany był pośmiertnie na licznych krajowych oraz zagranicznych wystawach sztuki ludowej, w tym Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w 1965^[17][18]. O twórczości artysty pisali m.in. Roman Reinfuss (w: "Malarstwo ludowe", 1962) przyrównując jego dzieła do dorobku Nikifora i Mariusz Lorenc w 2012^[19].

Obrazy Janeczki znajdują się w zbiorach krakowskiego Muzeum Etnograficznego, Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz Muzeum Miejskiego w Żywcu^[20].

• Kunczyńska-Iracka A., 1979: Janeczko Franciszek. W: Bartnicka-Górska H. i in.: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom III. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Polska Akademia Nauk, strona 212.