Frelichia

Frelichia
	; Frelichia teksańska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szarłatowate
Rodzaj	frelichia
	Nazwa systematyczna
	Froelichia Moench; Suppl. Meth.: 50 (1802)
	Typ nomenklatoryczny
	F. lanata Moench
Synonimy
	Aplotheca Mart. ex Cham.; Hoplotheca Spreng.; Lophocarpus Link; Oplotheca Nutt.;
	Aplotheca Mart. ex Cham.; Hoplotheca Spreng.; Lophocarpus Link; Oplotheca Nutt.;

Frelichia^[5] (Froelichia Moench) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych. Obejmuje ok. 15^[3]–16^[6]^[7] gatunków. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i umiarkowanej obu kontynentów amerykańskich – od środkowej i wschodniej części Stanów Zjednoczonych po północną Argentynę^[3]. Najbardziej zróżnicowane są na pustynnych terenach południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych, na Florydzie oraz w formacjach trawiastych w rejonie Paragwaju i południowej Brazylii^[6]. Dwa gatunki są endemitami wysp Galapagos^[6]. Jako rośliny introdukowane przedstawiciele rodzaju obecni są w Kalifornii i Kanadzie, w Japonii, Australii i zachodniej Afryce, gdzie bywają uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi^[3]^[7]. Jako rośliny pionierskie często rosną na siedliskach przekształconych przez człowieka – na przydrożach i terenach ruderalnych, są chwastami w uprawach^[6]. W Polsce uprawiana bywa frelichia teksańska Froelichia floridana^[5].

Nazwa rodzaju upamiętnia niemieckiego lekarza i botanika – Josepha Aloysa von Froelicha (1766–1841)^[6].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne (jednoroczne i byliny), rzadko krzewy. Łodygi są prosto wzniesione lub płożące, rozgałęzione lub nie, czasem rozgałęzione gęsto, miotlasto. Pędy zazwyczaj omszone^[6].
Liście: Naprzeciwległe, siedzące lub ogonkowe. Blaszka liściowa równowąska do okrągławej, całobrzega, owłosiona^[6].
Kwiaty: Skupione w wyrastające na szczycie pędu kłosowate, gęste, często rozgałęzione, czasem kulistawo skupione kwiatostany, zwykle wsparte przez owłosione podsadki. Kwiaty są obupłciowe. Pięć listków okwiatu zrośniętych jest w rurki do przynajmniej połowy swej długości. Łatki na ich końcach są lancetowate. Listki okwiatu są owłosione^[6]. Boczne kwiaty w kwiatostanach są sterylne i ich okwiat rozrasta się w skrzydełka ułatwiające rozprzestrzenianie owoców^[7], u niektórych gatunków bywa zmodyfikowany do cierni lub grzebieni^[7]. Pręcików jest 5 o nitkach zrośniętych u nasady w rurkę. Zalążnia jest pojedyncza z szyjką krótką lub długą, krótszą od rurki tworzonej przez zrośnięte pręciki, zakończoną bardzo płytko rozwidlonym lub główkowatym znamieniem^[6].
Owoce: Jednonasienne niełupki zamknięte trwałym okwiatem. Nasiona gładkie, jajowate lub soczewkowate^[6].

Systematyka

Rodzaj z rodziny szarłatowatych Amaranthaceae^[2]^[8], klasyfikowany do podrodziny Gomphrenoideae i plemienia Gomphreneae^[7]. Plemię Gomphreneae włączane jest też do podrodziny Amaranthoideae^[2].

Wykaz gatunków^[3]

Froelichia arizonica Thornber ex Standl.
Froelichia chacoensis Chodat
Froelichia drummondii Moq.
Froelichia floridana (Nutt.) Moq. – frelichia teksańska, f. florydzka
Froelichia gracilis (Hook.) Moq.
Froelichia humboldtiana (Schult.) Seub.
Froelichia interrupta (L.) Moq.
Froelichia juncea B.L.Rob. & Greenm.
Froelichia latifolia R.A.McCauley
Froelichia nudicaulis Hook.f.
Froelichia paraguayensis Chodat
Froelichia procera (Seub.) Pedersen
Froelichia sericea (Hoffmanns. ex Schult.) Moq.
Froelichia texana J.M.Coult. & Fisher
Froelichia xantusii R.A.McCauley

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-05] (ang.).
1 2 3 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-05] (ang.).
1 2 3 4 5 6 Froelichia Moench. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].
↑ Froelichia Moench. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-05].
1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 86. ISBN 978-83-925110-5-2.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ross A. McCauley: Froelichia Moench. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-05].
1 2 3 4 5 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 373, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Genus: Gomphrena L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-01-25].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-05] (ang.).

[apweb-2] 1 2 3 Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-05] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 5 6 Froelichia Moench. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-05].

[ing-4] Froelichia Moench. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-08-05].

[gawrys-5] 1 2 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 86. ISBN 978-83-925110-5-2.

[america-6] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ross A. McCauley: Froelichia Moench. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-05].

[mabb-7] 1 2 3 4 5 David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 373, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grin-8] Genus: Gomphrena L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-01-25].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]