Fuþark starszy
Fuþark (Futhark) starszy – najstarsza forma alfabetu runicznego, o charakterze ogólnogermańskim, używana od II do VIII wieku. Zachowało się około 350 inskrypcji pisanych tą odmianą alfabetu, pochodzących głównie z terenu Półwyspu Jutlandzkiego i Skanii, ale również w Europie Środkowej m.in. na Morawach[1]. W wyniku procesów fonetycznych zachodzących w językach germańskich został wyparty w Skandynawii przez zredukowany tzw. fuþark młodszy, a na Wyspach Brytyjskich przez 28-znakowy, a później 31-znakowy, fuþork.
Fuþark starszy składał się z 24 liter, podzielonych na trzy ośmioznakowe grupy. Każda z liter miała swoją nazwę, będącą zarazem określeniem pewnej wartości o najprawdopodobniej magicznym charakterze:
| Runa | Wartość fonetyczna | Nazwa | Znaczenie |
|---|---|---|---|
 |
f | *fehu | bogactwo |
 |
u | *ūruz | tur, wół |
 |
þ | *þurisaz | olbrzym, zła moc |
 |
a | *ansuz | bóg |
 |
r | *raidō | wyprawa |
 |
k | *kaunan | choroba, rana, wrzód |
 |
g | *gebō | dar |
 |
w | *wunjō | powodzenie |
 |
h | *haglaz | grad |
 |
n | *naudiz | los |
 |
i | *īsaz | lód, śmierć |
 |
j | *jēran | rok, plon |
 |
ï | *īwaz | cis |
 |
p | *perþo | drzewo owocowe |
 |
z | *algiz | łoś |
 |
s | *sōwilō | słońce |
 |
t | *tiwaz | Tyr |
 |
b | *berkanan | brzoza |
 |
e | *ehwaz | koń |
 |
m | *mannaz | człowiek |
 |
l | *laguz | woda |
 |
ŋ | *ingwaz | fallus, płodność |
 |
d | *dagaz | dzień |
 |
o | *ōþilan/*ōþalan | dziedzictwo |
Przypisy
- ↑ Radosław Biel, Germańskie runy odkryte na terenie słowiańskiej osady z VI w. [online], Archeologia Żywa, 12 lutego 2021 [dostęp 2022-12-29] (pol.).
Bibliografia
- Paulina Horbowicz, Gert Kreutzer, Witold Maciejewski, Dominika Skrzypek: Runy. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2011. ISBN 978-83-7436-259-7.