Pasecznik trójpręgi
| Funambulus tristriatus[1] | |||
| (Waterhouse, 1837) | |||
 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Funambulus Lesson, 1835 | ||
| Gatunek |
pasecznik trójpręgi | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Pasecznik trójpręgi[3] (Funambulus tristriatus) – gatunek gryzonia z podrodziny wiewiórczaków (Callosciurinae) w rodzinie wiewiórkowatych (Sciuridae)[2][4]. Po raz pierwszy gatunek naukowo opisał w 1837 brytyjski przyrodnik George Robert Waterhouse na łamach redagowanego przez Edwarda Charleswortha „The Magazine of natural history” nadając nazwę naukową Sciurus tristriatus[4][2]. Określona przez Waterhouse'a typowa lokalizacja: „bardziej południowe części Hindustanu”, została w 1905 i 1965 skorygowana do Ghatów Zachodnich, Cosouth na 12° N, Indie[5][4]. Pasecznik trójpręgi występuje na zachodnim wybrzeżu Indii, od 20° N do południowego przylądka Półwyspu Indyjskiego – na wysokości do ok. 700–2100 m n.p.m.[2] Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Funambulus tristriatus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)[2][5]. F. tristriatus obejmuje 2 podgatunki[5]
Systematyka
Po raz pierwszy gatunek naukowo opisał w 1837 brytyjski przyrodnik George Robert Waterhouse na łamach redagowanego przez Edwarda Charleswortha „The Magazine of natural history” nadając nazwę naukową Sciurus tristriatus[4][2]. Określona przez Waterhouse'a typowa lokalizacja: „bardziej południowe części Hindustanu”, została w 1905 i 1965 skorygowana do Ghatów Zachodnich, Cosouth na 12° N, Indie[5][4].
W obrębie gatunku F. tristriatus wyróżniane są 2 podgatunki[5]:
- F. t. tristriatus Waterhouse, 1837 – na zachodnim wybrzeżu Indii, pomiędzy 20° N i 12° N,
- F. t. numarius Wroughton, 1916 – na zachodnim wybrzeżu Indii, od 12° N do południowego przylądka Półwyspu Indyjskiego.
Nazewnictwo
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” dla gatunku Funambulus tristriatus zaproponowano nazwę pasecznik trójpręgi[3].
Budowa ciała
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 20–22 | = | 1 | 0 | 1–2 | 3 |
| 1 | 0 | 1 | 3 | ||
Pasecznik trójpręgi jest największym gatunkiem wśród przedstawicieli rodzaju Funambulus. Na ciemnym grzbiecie widoczne są trzy jasne, podłużne pasy, a odstęp między nimi jest wybarwiony na kolor blady. Na ogonie widoczny jest czerwony pas. Paski F. t. tristriatus są węższe i bardziej matowe niż u podgatunku F. t. numarius[5].
| średni wymiar samce | średni wymiar samice | |
|---|---|---|
| długość tułowia z głową | 160 mm | 159 mm |
| długość ogona | 143 mm | 139 mm |
| masa ciała | 139 g |
Tryb życia
Paseczniki trójpręgie wiodą dobowy i półnadrzewny tryb życia. Zwierzęta żyją około 3 lata. Podczas badań przeprowadzonych w indyjskim Karnataka w 1978 i 1979 naukowcy określili gęstość zasiedlenia gatunku odpowiednio na 3,2 i 2,5 osobnika na hektar[5].
Rozród
Rozród paseczników trójpręgich nie wykazuje sezonowości[5]. Samica rodzi średnio 2,3[2] lub 2,6 młodych w jednym miocie. Młode po narodzinach są ślepe i nagie. Tułów z głową noworodków ma długość 42–51 mm, ogona 22–32 mm, przy masie ciała 4,5–7,2 g. Oczy otwierają po 24–30 dniach, a usamodzielniają się po 60–69 dniach życia[5].
Rozmieszczenie geograficzne
Określona przez Waterhouse'a typowa lokalizacja: „bardziej południowe części Hindustanu”, została w 1905 i 1965 skorygowana do Ghatów Zachodnich, Cosouth na 12° N, Indie[5][4]. Pasecznik trójpręgi występuje na zachodnim wybrzeżu Indii, od 20° N do południowego przylądka Półwyspu Indyjskiego – na wysokości do ok. 700–2100 m n.p.m.[2] Szczegóły lokalizacji podgatunków są zawarte w sekcji Systematyka[5].
Ekologia
Paseczniki trójpręgie w znacznej mierze odżywiają się roślinami uprawnymi, w tym męskimi kwiatami palmy kokosowej (arekowate) i ziarnami niełuskanego ryżu. Chętnie zjada także termity, gąsienice, chrząszcze, czerwce i inne szkodniki uprawne. Brak szczegółowych informacji na temat diety w środowisku naturalnym[5].
Siedlisko
Paseczniki trójpręgie występują w obrębie zimozielonych liściaste lasów deszczowych, na polach uprawnych i pastwiskach Ghatów Zachodnich i południowo-zachodnich Indii[2][5]. Chętnie wybiera plantacje herbaty, kardamonu i kawy[2].
Paseczniki trójpręgie budują na drzewach kuliste gniazda o średnicy (średnio) 22 cm. Gniazda lokowane są na wysokości 2–29 m nad poziomem terenu, ale większość jest budowana poniżej 10 m (mediana 5 m)[5].
Ochrona
Paseczniki trójpręgie nie są chronione żadnymi przepisami[2]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Funambulus tristriatus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)[2][5]. Jest to gatunek występujący lokalnie, ale w ciągu ostatnich 20 lat zaobserwowano spadek populacji o ponad 10%. Przyczyną jest utrata siedlisk i akcje zwalczania szkodników. Biorąc pod uwagę fakt występowania systematycznego i narastającego zjawiska zastępowania rodzimych gatunków drzew na plantacjach kawy i kardamonów gatunkami egzotycznymi (których paseczniki najwyraźniej unikają), prognozowany jest dalszy spadek o ponad 10% w ciągu następnych dziesięciu lat[5].
Przypisy
- ↑ Funambulus tristriatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Funambulus tristriatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- 1 2 Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- 1 2 3 4 5 6 Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Funambulus tristriatus w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2020-01-12]
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 J.L.Koprowski, E.A.Goldstein, K.R.Bennett,C. Pereira Mendes: Family SCIURIDAE (tree, flying ang ground squirrels, chipmunks, marmots and prairie dogs). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 716. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).