Gmach poczty w Katowicach
 nr rej. A/1432/24 z 26 lipca 2024[1] | |
 Gmach poczty od strony ulicy Dworcowej (2006) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Ul. Pocztowa 9, |
| Typ budynku |
budynek Urzędu Pocztowego Katowice 1 Poczty Polskiej |
| Styl architektoniczny |
modernizm z elementami neoklasycyzmu |
| Kondygnacje |
4+1 |
| Powierzchnia użytkowa |
5 944,95 m² |
| Rozpoczęcie budowy |
czerwiec 1892 |
| Ukończenie budowy |
grudzień 1893 |
| Ważniejsze przebudowy |
1904; 1913; 1930–1932; 1937 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′29,1″N 19°01′13,3″E/50,258083 19,020361 | |
Gmach poczty w Katowicach – budynek poczty, położony przy ulicy Pocztowej 9 w Katowicach, w dzielnicy Śródmieście. Jest on siedzibą Urzędu Pocztowego Katowice 1 Poczty Polskiej.
Gmach ten powstał w latach 1892–1893 w miejscu budynku szkoły. Wzniesiono go w stylu neorenesansowym z charakterystyczną wieżyczką. Budynek ten kilkukrotnie przebudowano, a współczesny modernistyczny wygląd gmach ten uzyskał po przebudowie z 1937 roku. Wpisany jest on do rejestru zabytków oraz gminnej ewidencji zabytków.
Historia
.jpg)
Zanim wybudowano gmach poczty przy dzisiejszej ulicy Pocztowej, na działce znajdował się budynek pierwszej katowickiej szkoły otwartej w 1827 roku[2]. Gmach Cesarskiego Urzędu Poczty (niem. Kaiserliches Postamt[3]), został wzniesiony na działce zakupionej od miasta Katowice[4]. Działka o powierzchni prawie 2,5 tys. m² została zakupiona 9 maja 1891 roku za cenę 57 tys. marek[5]. Projekt gmachu powstał w Berlinie i został zatwierdzony 30 maja 1892 roku[2].
Budowa budynku poczty rozpoczęła się 9 czerwca 1892 roku[2], zaś jego uroczyste otwarcie nastąpiło 3 grudnia 1893 roku[3]. Nowo wybudowany gmach poczty architektonicznie charakteryzował się formą neorenesansową z wieżyczką i elewacją w kolorze rdzawym[6]. W 1904 roku oddano do użytku tylne skrzydło gmach poczty[6], a także nadbudowano jedno piętro do starego gmachu. Zlikwidowano wówczas także wieżę z telegrafem[3].
W 1913 roku gmach poczty został przebudowany, w ramach prac nadano mu wówczas cechy modernistyczne[6]. Powstała także kolumnada, a tylne prostopadłe skrzydło uzyskało świetliki dachowe[3]. Obiekt w tym czasie należał do Urzędu Pocztowego Rzeszy (niem. Reichspostverwaltung)[7].
W okresie międzywojennym w budynku mieściła się jedna z ośmiu polskich Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów, Urząd Pocztowo-Telekomunikacyjny Katowice 1 i Rejonowy Urząd Telefoniczno-Telegraficzny[7]. W latach 1930–1932 najwyższe piętra gmachu przebudowano pod pomieszczenia centrali telefonicznej, na parterze wybito dwa nowe okna, zaś na pierwszym i trzecim piętrze po jednym[7]. W 1937 roku gmach poczty przebudowano do współczesnej formy w stylu modernistycznym[6].
W maju 2014 roku Poczta Polska przygotowała do sprzedaży gmach poczty przy ulicy Pocztowej. Wówczas to gmach ten wyceniono na 15 mln złotych, a placówka Poczty polskiej miała nadal działać w tym samym budynku[8]. 19 czerwca 2015 roku odbyła się trzecia licytacja gmachu Poczty Polskiej, przy której obniżono cenę z 15 na 13,5 mln złotych. Wcześniejsze dwie licytacje z 28 listopada 2014 i 30 stycznia 2015 roku odwołano z uwagi na brak chętnych na kupno gmachu[9]. Poczta Polska w 2019 roku zrezygnowała z planów sprzedaży gmachu[10], a na początku października tego samego roku powiadomiła o planach odnowienia gmachu. 2 października 2019 roku został podpisany list intencyjny pomiędzy Pocztą Polską a Polskim Holdingiem Nieruchomości w sprawie wspólnego zagospodarowania budynku. Planowano wówczas połączenie funkcji pocztowej z działalnością edukacyjno-kulturalną, a mieszkańcy Katowic mieli także decydować o funkcji gmachu[11].
Charakterystyka
Gmach poczty położony jest przy ulicy Pocztowej 9 w Katowicach, w granicach dzielnicy Śródmieście. Znajduje się on w zachodniej pierzei ulicy, w zwartym kwartale zabudowy[12], w pobliżu katowickiego Rynku, siedziby Urzędu Miasta Katowice i głównego dworca kolejowego[11]. W gmachu tym działa całodobowo Urząd Pocztowy Katowice 1 Poczty Polskiej[13].
Powierzchnia użytkowa gmachu Poczty Polskiej wynosi 5944,95 m²[12], z czego na potrzeby Urzędu Pocztowego Katowice 1 wykorzystywanych jest około 2,5 tys. m² powierzchni[11]. Powierzchnia zabudowy budynku wynosi 1684 m². Ma on cztery kondygnacje nadziemne i jedną podziemną[12].
Obecny wygląd gmachu pochodzi z 1937 roku i architektonicznie ma on styl modernistyczny z elementami neoklasycystycznymi[6] i charakteryzuje się dziewiętnastoosiową[2] fasadą w białawych odcieniach[6]. Fasada na poziomie pierwszej kondygnacji jest boniowana. Na parterze w rejonie wejście znajduje się osiem kolumn. Brama wjazdowa na podwórze zlokalizowana jest na pierwszej i drugiej osi[2].
Na wysokości trzech środkowych osi wysuwa się pseudoryzalit z lizenami, który został zwieńczony tympanonem. Fasada ma także zdobienia w formie medalionów pomiędzy oknami drugiej i trzeciej kondygnacji, nad oknami zaś w pseudoryzalicie znajdują się półokrągłe przyczółki, które wypełniono płaskorzeźbami przedstawiającymi muszlę i pocztową trąbkę sygnałową. Nad trzecią kondygnacją pociągnięto zaś gzyms koronujący[2].
We wnętrzu gmachu zachowały się dwie dwubiegowe klatki schodowe z kutą balustradą ze zdobieniami o motywach roślinnych. Główna klatka schodowa powstała w okresie międzywojennym. Na półpiętrze umieszczono płaskorzeźbę z godłem Polski[2].
Gmach wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków[14]. 26 lipca 2024 obiekt wpisano do rejestru zabytków (nr rej. A/1432/24)[1].
Przypisy
- 1 2 Spis obiektów wpisanych do rejestru (tabela) (pol.) bip.katowice.wkz.gov.pl [dostęp 2025-01-26]
- 1 2 3 4 5 6 7 Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 50.
- 1 2 3 4 Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 51.
- ↑ 150 lat Katowic. Pocztowe skrzynki były nawet w autobusie. katowice.wyborcza.pl, 2015-08-14. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- ↑ Bartosz T. Wieliński: Dzieje katowickiej poczty. katowice.wyborcza.pl, 2004-07-02. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Bulsa 2018 ↓, s. 189.
- 1 2 3 Bulsa, Grzegorek i Witaszczyk 2013 ↓, s. 52.
- ↑ Justyna Przybytek: Poczta w Katowicach będzie zlikwidowana. Poczta Polska chce zlikwidować budynek przy Pocztowej. dziennikzachodni.pl, 2014-05-30. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- ↑ Justyna Przybytek: Gmach Poczty w Katowicach po raz 3. na sprzedaż. Cena niższa – 13,5 mln zł. katowice.naszemiasto.pl, 2015-06-09. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- ↑ Justyna Przybytek-Pawlik: Poczta Polska rezygnuje z planów sprzedaży gmachu w Katowicach. Budynek zostanie zrewitalizowany. dziennikzachodni.pl, 2019-10-02. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- 1 2 3 Daniel Witowski: PHN odnowi zabytkowy budynek Poczty Polskiej w Katowicach. media.poczta-polska.pl, 2019-10-02. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- 1 2 3 Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2022-10-06]. (pol.).
- ↑ Poczta Polska: Wyszukiwarka placówek Poczty Polskiej. placowki.poczta-polska.pl. [dostęp 2022-10-05]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Gminna Ewidencja Zzbytków. Wyszukiwanie Zabytku Nieruchomego. bip.katowice.eu. [dostęp 2022-10-06]. (pol.).
Bibliografia
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk, Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5 (pol.).