Gramatyka tradycyjna
Gramatyka tradycyjna – koncepcja gramatyki wypracowana w Europie i Ameryce przed powstaniem nowoczesnego językoznawstwa w XX wieku. Europejska tradycja gramatyczna została zapoczątkowana przez Greków i była kontynuowana przez Rzymian, którzy skupiali się przede wszystkim na opisywaniu własnych języków. Opracowane przez nich koncepcje znalazły później zastosowanie w odniesieniu do języków nowożytnych, takich jak francuski i angielski[1]. Z czasem zaczęły być stosowane do badania i dokumentacji języków nieindoeuropejskich, m.in. języków rdzennych mieszkańców Ameryk[2].
Gramatyka tradycyjna charakteryzowała się koncentracją na ideach poprawności językowej, naciskiem na puryzm, a także uprzywilejowaniem języka literackiego i wzorców łaciny[3]. W tradycyjnym pojmowaniu języka gramatykę wiązano ze standardem literackim, a prawo do formułowania sądów poprawnościowych przyznawano wyższym autorytetom – np. nauczycielom – nie zaś całej społeczności użytkowników[4]. Opisy tradycyjne odwoływały się do kategorii i konstrukcji łacińskich, co prowadziło do nieadekwatnego traktowania zjawisk obcych temu językowi[5]. Gramatyka tradycyjna często skupiała się na języku pisanym, przypisując pierwszeństwo „najlepszym” stylom wypowiedzi i krytykując cechy gramatyki potocznej[6].
Koncepcje wypracowane przez gramatyków tradycyjnych nadal tworzą podstawę nowoczesnych dzieł gramatycznych, ale doszło do licznych zmian, zarówno w zakresie motywów, jak i celów opisu. Odrzucono preskryptywizm jako fundament opisu gramatycznego, wyróżniono więcej części mowy oraz przestano przypisywać szczególne znaczenie gramatyce łacińskiej. Rozwój gramatyki przyczynił się do wykrycia i zbadania wielu pominiętych zjawisk gramatycznych, a także do konstrukcji gramatyk generatywnych[1]. Współcześnie gramatykę tradycyjną uznaje się za podejście nienaukowe, niezgodne z założeniami nowoczesnego (deskryptywnego) językoznawstwa[7][8].
Część współczesnych prac gramatycznych nadal wykazuje charakter tradycyjny, ale również te prace czerpią z nowszych koncepcji, wypracowanych w XX wieku[1].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 Trask 1999 ↓, s. 210–211.
- ↑ Nau 2016 ↓, s. 31–32.
- ↑ Crystal 2008 ↓, s. 489–490.
- ↑ Nau 2016 ↓, s. 33.
- ↑ Nau 2016 ↓, s. 32.
- ↑ David Crystal, Clinical Linguistics, Wien: Springer-Verlag, 2013 (Disorders of Human Communication 3), s. 3, DOI: 10.1007/978-3-7091-4001-7, ISBN 978-3-7091-4001-7, ISBN 978-3-7091-4003-1, OCLC 610496980 [dostęp 2020-04-06] (ang.).
- ↑ Crystal 2008 ↓, s. 490.
- ↑ Smith 2005 ↓, s. 396. Cytat: Even though linguists today view traditional grammar as an unscientific way to study language and grammar, many of the basic Latin-based notions of grammar can still be found in all levels of the classroom [...] This advice is usually based on the prescriptive rules of prestige varieties of English.
Bibliografia
- David Crystal, A Dictionary of Linguistics and Phonetics, wyd. 6, Malden: Blackwell Publishing, 2008, DOI: 10.1002/9781444302776, ISBN 978-1-4051-5296-9, ISBN 978-1-4443-0277-6, OCLC 873604136 (ang.).
- Nicole Nau, Odkrywamy różnorodność językową, [w:] Nicole Nau i inni red., Języki w niebezpieczeństwie: księga wiedzy, Radosław Wójtowicz, wyd. 1, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2016, s. 27–48, DOI: 10.14746/9788394719845, ISBN 978-83-947198-4-5, OCLC 1150696484.
- Allison Smith, Traditional Grammar, [w:] Philipp Strazny (red.), Encyclopedia of linguistics, t. 1: A–L, New York–Abingdon: Taylor & Francis, 2005, s. 395–396, DOI: 10.4324/9780203319208, ISBN 0-203-31920-6, OCLC 1162421674 (ang.).
- Robert Lawrence Trask, Key Concepts in Language and Linguistics, London–New York: Routledge, 1999, ISBN 978-0-415-15741-4, ISBN 0-415-15742-0, OCLC 1087621058 (ang.).