Gregor Henckel-Donnersmarck

Gregor Henckel-Donnersmarck pochodził ze śląskiej rodziny arystokratycznej Henckel von Donnersmarck, która od XVII wieku osiadła na Górnym Śląsku i należała do najbardziej wpływowych rodów. Był najmłodszym synem hrabiego Friedricha-Carla Henckel von Donnersmarck (1905–1989) i Anny-Ilse z domu von Zitzewitz (1910–1996). W styczniu 1945, wobec zbliżającej się Armii Czerwonej, jego rodzina uciekła z Breslau – najpierw do Bawarii, gdzie spędzili pięć lat, a następnie osiedliła się na stałe w Karyntii w Austrii^[1]. Rodzina utraciła wówczas swoje śląskie majątki, lecz w powojennej Austrii szybko odbudowała swoją pozycję społeczną. Gregor miał jednego brata, Leo-Ferdinanda Henckel von Donnersmarck, prawnika i politologa, a jego siostrzeńcem (synem Leo-Ferdinanda) jest Florian Henckel von Donnersmarck – znany reżyser filmowy, laureat Oscara za Życie na podsłuchu.

W 1963 ukończył liceum klasyczne (Gymnasium) w Klagenfurcie, uzyskując świadectwo dojrzałości. Następnie odbył obowiązkową służbę wojskową w armii austriackiej (1963–1964), którą zakończył w stopniu podporucznika rezerwy. W latach 1964–1969 studiował w Wiedniu na Hochschule für Welthandel (Wyższej Szkole Handlu Światowego), uzyskując tytuł Diplom-Kaufmann (magistra ekonomii i zarządzania)^[1]. Po studiach rozpoczął karierę w sektorze prywatnym – w latach 1970–1977 pracował w firmie spedycyjnej Schenker & Co., gdzie od 1973 pełnił funkcję dyrektora oddziału w Barcelonie (Schenker Spanien S.A.E.)^[1]. Odnosił sukcesy jako menedżer, jednak – jak sam przyznał – rozwój kariery odbywał się kosztem życia duchowego, gdyż „nie miał wystarczająco czasu na wiarę”. To poczucie braku skłoniło go do radykalnej zmiany drogi życiowej^[2].

Porzuciwszy karierę biznesową, Henckel-Donnersmarck zdecydował się wstąpić do zakonu cystersów. Dnia 15 listopada 1977 rozpoczął nowicjat w opactwie Heiligenkreuz (Opactwo Świętego Krzyża) w Dolnej Austrii, przyjmując imię zakonne Gregor^[1]. Przez kolejne lata odbywał formację intelektualną i duchową – w latach 1978–1986 studiował filozofię i teologię w Wyższej Szkole Filozoficzno-Teologicznej opactwa Heiligenkreuz, uzyskując tytuł magistra teologii. Śluby wieczyste złożył w 1980 roku, a 1 sierpnia 1982 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Linzu Maximiliana Aicherna w kościele opackim w Heiligenkreuz^[1]. Po święceniach o. Gregor pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji w zakonie i Kościele. W latach 1986–1991 był przeorem opactwa cysterskiego Rein w Styrii. Następnie w 1992–1993 pracował w Rzymie jako asystent opata generalnego Zakonu Cystersów. W 1994 został mianowany krajowym dyrektorem Papieskich Dzieł Misyjnych w Austrii i kierował tą instytucją do 1999 roku^[1].

11 lutego 1999 r. konwent mnichów wybrał o. Gregora Henckel-Donnersmarcka na 67. opata opactwa Heiligenkreuz w Wienerwald^[1]. Benedykcję opacką otrzymał 14 marca 1999 z rąk generała cystersów o. Maurusa Estevy Alsiny. Jako opat przyczynił się do rozwoju opactwa oraz jego uczelni: w 2007 papież Benedykt XVI nadał tutejszej wyższej szkole teologicznej status papieskiego Athenaeum (uczelnia papieska z prawem nadawania stopni w imieniu Stolicy Apostolskiej). Sam papież odwiedził Heiligenkreuz 9 września 2007 podczas wizyty w Austrii, co było wielkim wyróżnieniem dla wspólnoty. W tym samym roku Henckel-Donnersmarck, jako wielki kanclerz nowo utworzonej Papieskiej Wyższej Szkoły Benedykta XVI, otrzymał od papieża specjalny przywilej noszenia fioletowej piuski jako znak uznania^[1]. Pod rządami opata Gregora opactwo zyskało światową sławę dzięki popularyzacji chorału gregoriańskiego. W 2008 mnisi z Heiligenkreuz – z jego błogosławieństwem i wsparciem – nagrali album „Chant: Music for Paradise” z tradycyjnym śpiewem gregoriańskim, który osiągnął ogromny sukces międzynarodowy (status platynowej płyty m.in. w Austrii i Polsce)^[3]. Wydawnictwo to przyciągnęło uwagę mediów na całym świecie i rozsławiło opactwo, ukazując atrakcyjność dawnej tradycji w nowoczesnej formie. Innym ważnym wydarzeniem czasu jego posługi było objęcie w 2003 przewodnictwa nad Austriacką Kongregacją Cystersów – funkcję opata prezydenta tej kongregacji pełnił do 2007 roku. Ponadto od 2007 był kapelanem Zakonu Złotego Runa – prestiżowego bractwa rycerskiego związanego historycznie z dworem habsburskim. W lutym 2011, zbliżając się do przewidzianej prawem zakonnym granicy wieku, zrezygnował z urzędu opata, nie chcąc rozpoczynać kolejnej 12-letniej kadencji, której nie mógłby ukończyć^[4]. Jego następcą został o. Maximilian Heim OCist. Sam Henckel-Donnersmarck otrzymał tytuł altabtu (opata seniora) i pozostał w Heiligenkreuz, gdzie nadal angażował się w życie wspólnoty.

Po ustąpieniu z funkcji opata Gregor Henckel-Donnersmarck nie wycofał się z życia publicznego i religijnego. W czerwcu 2011 zasłynął jako pierwszy tak wysokiej rangi katolicki duchowny, który przemawiał w meczecie w Wiedniu – na zaproszenie tamtejszej wspólnoty muzułmańskiej wygłosił odczyt pt. „Islam, chrześcijaństwo i relatywizm” w Centrum Islamskim w Wiedniu​^[5]. Henckel-Donnersmarck brał także udział w debatach społecznych na forum świeckim – m.in. wziął udział w publicznej dyskusji z lewicową publicystką Marią Maltschnig, gdzie ścierał się na temat sprawiedliwości społecznej i nierówności^[6]​. Jako były finansista i mnich zarazem, chętnie komentował zagadnienia etyki ekonomicznej – w 2014 wydał książkę o moralnym podejściu do zamożności, a w mediach nieraz zabierał głos o odpowiedzialności bogatych za dobro wspólne​^[6]. W uznaniu swojej wiedzy i doświadczenia, w kwietniu 2021 został wyznaczony przez Watykan na administratora apostolskiego opactwa Klosterneuburg (wspólnoty kanoników laterańskich pod Wiedniem), które przeżywało wówczas kryzys zarządzania​.

Gregor Henckel-Donnersmarck zmarł, w wieku 82 lat, po długiej chorobie nowotworowej dnia 20 kwietnia 2025 r., w Niedzielę Wielkanocną, w opactwie Heiligenkreuz​^[6]. Do końca towarzyszyli mu współbracia zakonni – odszedł w ich obecności po przyjęciu sakramentów i modlitwach za konających^[3].