Grobownik

Grobownik
	Taphozous
	É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818
	; Grobownik mauretański (T. mauritianus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Emballonuroidea
Rodzina	upiorowate
Podrodzina	grobowniki
Rodzaj	grobownik
	Typ nomenklatoryczny
	Taphozous perforatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818
Synonimy
	Thaphosores: J.E. Gray, 1821; Thaphozous: Bowdich, 1821; Thaphasous: Hardwicke, 1825; Liponycteris O. Thomas, 1922;
	Thaphosores: J.E. Gray, 1821; Thaphozous: Bowdich, 1821; Thaphasous: Hardwicke, 1825; Liponycteris O. Thomas, 1922;
Gatunki
	14 gatunków – zobacz opis w tekście
	14 gatunków – zobacz opis w tekście

Grobownik^[6] (Taphozous) – rodzaj ssaków z podrodziny grobowników (Taphozoinae) w obrębie rodziny upiorowatych (Emballonuridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce, Azji i Australii^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 63–105 mm, długość ogona 11,9–46 mm, długość ucha 12–28 mm, długość tylnej stopy 5,4–24 mm, długość przedramienia 54–80 mm; masa ciała 19,4–51 g^[8]^[10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1818 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire w rozdziale zatytułowanym Opis ssaków występujących w Egipcie w zbiorczej publikacji dotyczącej Egiptu o tytule Opis Egiptu^[1]. Geoffroy Saint-Hilaire wymienił trzy gatunki – Vespertilio lepturus von Schreber, 1774, Taphozous mauritianus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818 i Taphozous perforatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818 – z których gatunkiem typowym (późniejsze oznaczenie) jest Taphozous perforatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818.

Etymologia

Taphozous (Thaphosores, Thaphozous, Thaphasous): gr. ταφος taphos ‘grób, grobowiec’; ζωoς zōos ‘żyjący’^[11].
Liponycteris: λιπο- lipo- ‘na zewnątrz’, od λειπω leipō ‘chcieć’^[12]; νυκτερις nukteris, νυκτεριδος nukteridos ‘nietoperz’^[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Taphozous nudiventris Cretzschmar, 1826.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[14]^[10]^[7]^[6]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[6]	Podgatunki^[8]^[7]^[10]	Rozmieszczenie geograficzne^[8]^[7]^[10]	Podstawowe wymiary^[8]^[10]^[b]	Status IUCN^[15]
Taphozous nudiventris	Cretzschmar, 1826	grobownik gołobrzuchy	4 podgatunki	Afryka Północna, Zachodnia, Środkowa i Wschodnia, Azja Zachodnia, południowy Kaukaz, Azja Południowa od Turkmenistanu do Mjanmy	DC: 8,3–10,5 cm DO: 2,2–4,6 cm DP: 7–8 cm MC: 30–35 g	LC
Taphozous perforatus	É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818	grobownik sawannowy	4 podgatunki	Dolina Nilu, rozproszony w Afryce Zachodniej i Wschodniej, Azja Zachodnia (Izrael, Półwysep Arabski i południowy Iran) na wschód do Indii; zakres wysokości: 0–200 m n.p.m.	DC: 7,1–8,5 cm DO: 2,2–3 cm DP:5,4–6,7 cm MC: 23–33 g	LC
Taphozous mauritianus	É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818	grobownik mauretański	gatunek monotypowy	większość Czarnej Afryki, od Senegalu na wschód do południowej Somalii, na południe do północno-wschodniej Namibii i wschodniej Południowej Afryki, Madagaskar, Zatoka Gwinejska i wyspy Afryki Wschodniej; zakres wysokości: 0–900 m n.p.m.	DC: 7,6–8,8 cm DO: 1,5–2,8 cm DP: 5,8–6,5 cm MC: 20–36 g	LC
Taphozous hamiltoni	O. Thomas, 1920	grobownik skryty	gatunek monotypowy	kilka zapisów z Sudanu, Somalii (Shiikh), Sudanu Południowego, Ugandy, Kenii, Tanzanii (Shanwa) i Czadu (Sarh); granice zasięgu bardzo słabo poznane	DC: 8–8,4 cm DO: 2–3,5 cm DP: 6,1–7,1 cm MC: 19,4–22 g	DD
Tophozous hildegardeae	O. Thomas, 1909	grobownik nadmorski	gatunek monotypowy	wybrzeże południowo-wschodniej Kenii (być może i środkowej) i północno-wschodnia Tanzania (od dolnego biegu rzeki Tana na południe do Dar es Salaam), wyspy Pemba i Zanzibar; zakres wysokości: 0–215 m n.p.m.	DC: 7,9–8,2 cm DO: 2,5–2,9 cm DP: 6,3–6,6 cm MC: 24–36 g	EN
Taphozous longimanus	Hardwicke, 1825	grobownik długoskrzydły	4 podgatunki	subkontynent indyjski (Nepal, Indie, Bangladesz i Sri Lanka), Azja Południowo-Wschodnia (Mjanma, Tajlandia i Kambodża) na południe do Wielkich i Małych Wysp Sundajskich (na wschód do Flores); zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m.	DC: 7,3–8,6 cm DO: 2–3 cm DP: 5,4–6,3 cm MC: brak danych	LC
Taphozous melanopogon	Temminck, 1841	grobownik czarnobrody	4 podgatunki	Indie, Sri Lanka, południowa Chińska Republika Ludowa i Azja Południowo-Wschodnia na południe do Wielkich i Małych Wysp Sundajskich, Celebes, Moluki i Filipiny; zakres wysokości: 0–800 m n.p.m.	DC: 6,7–8,6 cm DO: 1,2–2,6 cm DP: 6–6,8 cm MC: 21–26 g	LC
Taphozous theobaldi	Dobson, 1872	grobownik dżunglowy	2 podgatunki	nierównomiernie od środkowych i południowo-zachodnich Indii, południowo-Środkowej Chińskiej Republiki Ludowej (Junnan) i Azji Południowo-Wschodniej na południe do Borneo, Jawy i Celebes; zakres wysokości: 0–1200 m n.p.m.	DC: 8,8–9,5 cm DO: 2,5–3 cm DP: 7–7,6 cm MC: 40–50 g	LC
Taphozous achates	O. Thomas, 1915	grobownik nizinny	2 podgatunki	Małe Wyspy Sundajskie (Nusa Penida, Sawu, Semau, Roti, Timor, Wetar, Leti i Babar, Wyspy Tanimbar i Kai); zakres wysokości: 0–1000 m n.p.m.	DC: 7,4–7,8 cm DO: 2,5–2,7 cm DP: 5,9–6,4 cm MC: 21–23 g	DD
Taphozous kapalgensis	McKean & Friend, 1979	grobownik namorzynowy	gatunek monotypowy	endemit Australii: Australia Zachodnia (skrajnie wschodni obszar wyżyny Kimberley) i Terytorium Północne (zachodni Top End, być może dalej na wschód)	DC: 7,5–8,5 cm DO: 2–2,3 cm DP: 5,7–6,3 cm MC: 26–29 g	LC
Taphozous australis	Gould, 1854	grobownik wydmowy	gatunek monotypowy	Papua-Nowa Gwinea (dolny bieg rzeki Strickland oraz Port Moresby, być może wzdłuż południowego brzegu), północno-wschodnia Australia (na południe do Keppel Bay) oraz wyspy Cieśniny Torresa; zakres wysokości: 0–300 m n.p.m.	DC: 7,8–9 cm DO: 2–2,9 cm DP: 6,3–6,7 cm MC: 20–30 g	NT
Taphozous georgianus	O. Thomas, 1915	grobownik ostronosy	gatunek monotypowy	endemit Australii: Australia Zachodnia (Pilbara i Kimberley), Terytorium Północne, Queensland (północna części ekoregionu Mount Isa Inlier i zachodnia część ekoregionu Gulf Plains) oraz przybrzeżne wyspy	DC: 6,2–8 cm DO: 2,1–3,9 cm DP: 6,5–7,5 cm MC: 19–51 g	LC
Taphozous hilli	Kitchener, 1980	grobownik pustynny	gatunek monotypowy	endemit Australii: Australia Zachodnia (półpustynne obszary Pustyni Gibsona, Pilbara i Murchison), Terytorium Północne, skrajnie południowo-zachodni Queensland oraz Australia Południowa	DC: 6,3–8,1 cm DO: 2,6–3,5 cm DP: 6,3–7,2 cm MC: 20–25 g	LC
Taphozous troughtoni	Tate, 1952	grobownik skalny	gatunek monotypowy	endemit Australii: zachodnio-środkowy, środkowy i wschodni Queensland	DC: 7,9–8,6 cm DO: 3,1–3,7 cm DP: 7,3–7,6 cm MC: 20–29 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, EN – gatunek zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Uwagi

1 2 3 Niepoprawna późniejsza pisownia Taphozous É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 É. Geoffroy Saint-Hilaire: Description des Mammifères qui se trouvent en Égypte. W: Commission des sciences et arts d’Egypte: Description de l’Égypte. T. 2. Paris: Imprimerie impériale, 1828, s. 113. (fr.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 300, 1821. (ang.).
↑ T.E. Bowdich: An analysis of the natural classifications of Mammalia, for the use of students and travellers. Paris: J. Smith, 1821, s. 30. (ang.).
↑ T. Hardwicke. Description of a new Species of Tailed Bat (Taphosous of Geoff.) found in Calcutta. „Transactions of the Linnean Society of London”. 14, s. 525, 1825. (ang.).
↑ O. Thomas. Preliminary note on a new genus of Scatopsid flies from New Zealand. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 9, s. 267, 1922. (ang.).
1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 97–98. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 146–148. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
1 2 3 4 5 F. Bonaccorso: Family Emballonuridae (Sheath-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 351–356. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Taphozous. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23]. (ang.).
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 484–485. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 662, 1904. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 142.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 169.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-07]. (ang.).
↑ Taxonomy: Taphozous – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-07]. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[uwaga1-2] 1 2 3 Niepoprawna późniejsza pisownia Taphozous É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818.

[16] DC – długość ciała; DO – długość ogona; DP – długość przedramienia; MC – masa ciała

[Geoffroy-1] 1 2 É. Geoffroy Saint-Hilaire: Description des Mammifères qui se trouvent en Égypte. W: Commission des sciences et arts d’Egypte: Description de l’Égypte. T. 2. Paris: Imprimerie impériale, 1828, s. 113. (fr.).

[Gray-3] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 300, 1821. (ang.).

[Bowdich-4] T.E. Bowdich: An analysis of the natural classifications of Mammalia, for the use of students and travellers. Paris: J. Smith, 1821, s. 30. (ang.).

[Hardwicke-5] T. Hardwicke. Description of a new Species of Tailed Bat (Taphosous of Geoff.) found in Calcutta. „Transactions of the Linnean Society of London”. 14, s. 525, 1825. (ang.).

[Thomas-6] O. Thomas. Preliminary note on a new genus of Scatopsid flies from New Zealand. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 9, s. 267, 1922. (ang.).

[Cichocki&inni-7] 1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 97–98. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-8] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 146–148. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Bonaccorso-9] 1 2 3 4 5 F. Bonaccorso: Family Emballonuridae (Sheath-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 351–356. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Taphozous. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23]. (ang.).

[amw-11] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 484–485. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 662, 1904. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=182_142]-13] Jaeger 1959 ↓, s. 142.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=209_169]-14] Jaeger 1959 ↓, s. 169.

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-07]. (ang.).

[17] Taxonomy: Taphozous – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-03-07]. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[b]

[15]