Gryczak janowski
| jarskie | |
 | |
| Rodzaj |
pieczywo |
|---|---|
| Kuchnia |
regionalna kuchnia polska |
| Obróbka żywności | |
| Składniki | |
|
mąka, jajka, ser biały, kasza gryczana, mleko | |
Gryczak janowski – regionalna potrawa kuchni polskiej w powiecie janowskim. Przypomina ciasto lub nadziewany chleb farszem z kaszy gryczanej, sera białego i mleka.
Historia
W wykazie statystycznym ludności w kluczu janowskim z roku 1843 widnieje zapis, iż pożywienie chłopów składało się z przetworów zbóż oraz jarzyn. Oprócz kasz powoli rozpowszechniał się chleb żytni (…)[1]. Wzmianki historyczne podawania potraw z kaszy gryczanej na terenie Ziemi Janowskiej odnajdujemy też w opisach Oskara Kolberga[2][3]
„Od wstępnej Środy aż do Wielkiej Niedzieli Wielki Post. Jedzą też wtedy z postem: żur, kapuśniak z chlebem, kaszę hreczaną i jęczmienną. Do kaszy, by nie była zbyt sypą, dodają mleko z maku uwierconego w donicy, do którego dodawali po trosze wody (…) Hreczaną zaś kaszę jedzą bez żadnych dodatków i przypraw. (…) Winien tu także dodać pryszcz, pieczony z mąki hreczanej, wydobyty z pieca, macza on się w świeżym roztopionym maśle i póki jeszcze ciepły, pożywa”
Istnieje kilka rodzajów gryczaka – słodki i wytrawny, na spodzie i bez spodu, bez dodatków lub z miętą, żurawiną czy czarnymi jagodami[4].
Składniki
Na ciasto
Mąka pszenna, masło, całe jajka, żółtka, drożdże, cukier, śmietana[5].
Na farsz
Kasza gryczana, mleko, masło, ser biały, kwaśna śmietana, jajka, sól, suszona mięta[5].
Wykonanie
Do zagotowanego mleka z masłem, zostaje wsypana kasza gryczana i uprażona. Do tak przygotowanej kaszy zostają dodane pozostałe składniki farszu i wyrobione. Z drożdży, cukru i śmietany jest zrobiony zaczyn i pozostawiony do wyrośnięcia. Po wyrośnięciu zostaje dodana reszta składników i zagniecione ciasto. Ciasto zostaje podzielone na dwie połowy bez czekania na pełne wyrośnięcie. Każda część zostaje rozwałkowana na wielkość dużej blaszki do pieczenia. Dno i boki formy zostają wyklejone ciastem i nałożony farsz. Całość zostaje przykryta drugą częścią ciasta, posmarowana roztrzepanym jajkiem i pieczona około 1–1,5 godz. w temperaturze 170 – 180 stopni Celsjusza. Podaje się go zarówno na ciepło, jak i na zimno[5][6].
Produkt wpisany na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 5 września 2007 w kategorii wyroby piekarnicze i cukiernicze w woj. lubelskim[1].
Przypisy
- 1 2 Gryczak janowski - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi [dostęp 2025-02-01] (pol.).
- ↑ Produkty tradycyjne – Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie [online], www.lubelskie.pl [dostęp 2025-02-01].
- ↑ Oskar Kolberg, Lubelskie T.16 [online], s.44-46 [dostęp 2025-02-02].
- ↑ Zwyczaje - Moje dziedzictwo - Instytut Kultury [online], mojedziedzictwo.kultura.uj.edu.pl [dostęp 2025-02-01].
- 1 2 3 Dziennik Wschodni, Takiej kaszy gryczanej nie znaliście. Można zrobić nawet kiełbasę. Przepisy na niedzielę [online], Dziennik Wschodni [dostęp 2025-02-01].
- ↑ Gryczak doceniony! [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2025-02-01].
Bibliografia
- Oskar Kolberg Dzieła wszystkie. Lubelskie, Tom 16, część I. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze Wrocław.