Halvor Heyerdahl Rasch
 Halvor Heyerdahl Rasch (1875) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
przyrodnik, zoolog |
| Odznaczenia | |
    | |
Halvor Heyerdahl Rasch (ur. 8 stycznia 1805 w Mustorp w Eidsbergu, zm. 26 sierpnia 1883 w Kristianii[1]) – norweski przyrodnik, pionier zoologii, twórca prawa łowieckiego.
Życiorys
Był synem rotmistrza Michaela Rascha (1769–1849) i jego żony Edle Valentine Heyerdahl (1783–1870)[1].
Po ukończeniu szkoły średniej i zdaniu examen artium w 1821 roku rozpoczął studia botaniczne na Uniwersytecie w Kristianii, jednak szybko przeniósł się na studia zoologiczne[2]. W 1825 roku został zatrudniony jako sekretarz i kustosz gabinetu zoologicznego na macierzystej uczelni[2]. W latach 1840–1842 korzystał ze stypendium państwowego na zagraniczne studia w zakresie muzealnictwa[2], kształcąc się w Lejdzie i Paryżu[3]. Po powrocie do Norwegii w 1843 roku został pracownikiem naukowym uniwersytetu w zakresie zoologii, w 1847 roku – wykładowcą a w 1852 roku uzyskał tytuł profesora[2]. Na emeryturę przeszedł w 1874 roku[2].
Działalność naukowa
Rasch prowadził badania rodzimej fauny Norwegii[2]. W 1833 roku badał ptaki wzdłuż zachodniego wybrzeża a w 1844 roku faunę morską między półwyspem Stad a archipelagiem Froan[2]. Sporządził listę ptaków występujących w Norwegii[2].
Był wytrawnym myśliwym i znawcą zwierzyny łownej[2]. W 1845 roku opublikował pracę Jagten i Norge (tłum. „Łowiectwo w Norwegii”), która stała się podstawą prawa łowieckiego (norw. Lov om Udryddelse af Rovdyr og Fredning af andet Vildt[4]) ustanowionego w tym samym roku[1]. Ochroną objęto zwierzynę w okresie godowym oraz matki z młodymi, a w celu zmniejszenia liczby drapieżników wprowadzono nagrody za upolowane większe drapieżniki (wilki, niedźwiedzie czy orły)[2]. Mniejsze drapieżniki podlegały ochronie z uwagi na ich rolę w kontrolowaniu populacji gryzoni[2]. Rasch monitorował płatności za upolowane drapieżniki, stwierdzając, że mniejsze drapieżniki deklarowano jako większe[2]. By wyeliminować tego typu praktyki opracował szczegółowe opisy poszczególnych gatunków, które zostały usankcjonowane prawnie w 1863 roku (norw. Lov angaande utryddelse af Rovdyr og Fredning af annet Vildt[1])[2].
W 1852 roku opublikował dzieło o sztucznym rozmnażaniu ryb – Om den kunstige Fiskeformerelse[2]. Następnie pracował nad regulacjami odłowu łososia i ryb słodkowodnych[2]. Zajmował się także metodami hodowli ostryg i pszczelarstwem oraz zagadnieniami produkcji i wykorzystania nawozów w rolnictwie (Innledning til zoologien[3])[2].
Opracowywał materiały dla studentów zoologii – Indledning til Zoologien i rozdziały o zoologii do podręczników szkolnych[2]. Opublikował również szereg artykułów w gazetach codziennych[2].
Był jednym z założycieli i członkiem zarządów towarzystw działających na rzecz oświecenia publicznego i krzewienia kultury fizycznej a także norweskiego zrzeszenia myśliwych i rybaków Norsk Jæger- og Fisker-Forening[2]. W latach 1882–1883 był przewodniczącym Towarzystwa Ochrony Zwierząt[2].
Publikacje
Wybór publikacji za Norsk biografisk leksikon[2]:
- 1845 – Jagten i Norge. Inneholdende en Skildring af dens nuværende Tilstand, samt Motiver og Forslag til at fremme dens hensigtsmæssige Udøvelse
- 1847 – Indledning til Zoologien med en kortfattet almindelig comparativ Anatomie og Physiologie til Brug for de Studerende
- 1848 – Om gjødslens tilbredning og dens anvendelse paa forskjellige jordarter
- 1851 – Naturens Bog (tłumaczenie dzieła Friedricha Schoedlera)
- 1852 – Om den kunstige Fiskeformerelse og Om Biavlen
- 1857 – Om Midlerne til at forbedre Norges Laxe- og Ferskvandsfiskerier
- 1863 – Om Dyrelivet paa Norges Høifjelde og i Norges Storskove
- 186? – Veiledning for Attestudstedere til Afgjørelse af, om de til deres Besigtigelse fremstillede Rovdyr eller Rovfugle høre til de Arter, for hvis Udryddelse erholdes Præmie ifølge Lov af 22 Juni 1863
- 1866 – Veiledning til Behandlingen af naturlige Østersbanker og Anlægget af nye samt Forslag til Fremgangsmaader, hvorved man kan erholde en rigeligere Tilgang på Ungøsters
- 1869 – Vore bedste spiselige Soparter
Członkostwa, nagrody i odznaczenia
- 1863 – kawaler Orderu Świętego Olafa[2]
- 1866 – srebrny medal Société impériale zoologique d'acclimatation za prace o hodowli ryb[2]
- 1866 – srebrny medal na wystawie rybackiej w Boulogne-sur-Mer[2]
- 1867 – złoty medal na Wystawie Światowej w Paryżu[2]
Przypisy
Bibliografia
- Halvor Rasch. W: Store norske leksikon. 2024–11-25. (norw.).
- Ottesen, Preben S.: Halvor Rasch. W: Norsk biografisk leksikon. 2005. (norw.).
- Søbye, Espen. Rovdyrstatistikk 1846-2000: Halerne vare afstudsede. „Våre Rovdyr”. 2 (15), s. 48–59, 2001. Foreningen Våre Rovdyr. ISSN 0801-4728. (norw.).