Henryk Bilor

Henryk Józef Bilor

Henryk Bilor w mundurze kapitana
kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia	19 listopada 1889 Lwów
Data i miejsce śmierci	1940 USRR
Przebieg służby
Lata służby	1914–1935, 1939
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	1 Pułk Piechoty 1 Pułk Artylerii LIX Brygada Artylerii Polowej 111 Pułk Artylerii Polowej 1 Pułk Artylerii Polowej Legionów 12 Pułk Artylerii Polowej DOK VI Pomocnicza Składnica Uzbrojenia nr 6 we Lwowie 6 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej
Stanowiska	sekcyjny dowódca działonu instruktor oficer wywiadowczy adiutant dywizjonu dowódca baterii dowódca dywizjonu dowódca kompanii zarządca podkwatermistrz oficer sztabu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa bitwa pod Konarami wojna polsko-ukraińska obrona Lwowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa obrona Lwowa
Odznaczenia

Henryk Bilor

Pełne imię i nazwisko	Henryk Józef Bilor
Pozycja	pomocnik
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole 1906–1923 Czarni Lwów
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole 1913 Galicja 1 (0)
↑ Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.

Henryk Józef Bilor (ur. 19 listopada 1889 we Lwowie, zm. 1940 w ZSRR) – polski piłkarz, założyciel i wieloletni zawodnik klubu Czarni Lwów, reprezentant Lwowa i Galicji, trener i działacz piłkarski. Jako żołnierz uczestnik czterech wojen (1914–1921, 1939), legionista, kapitan artylerii Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się 19 listopada 1889 we Lwowie^[1]. Był synem Tomasza i Zofii Urszuli z domu Czaja^[1]. W rodzinnym mieście ukończył naukę w szkole ludowej, uczył się w Gimnazjum (od 1897 do 1903), C. K. I Szkole Realnej (od 1903 do 1906) i w C. K. II Szkole Realnej we Lwowie od 1906, gdzie zdał wojenny egzamin dojrzałości 1 lutego 1916^[2][1]. W 1913 podjął studia na Politechnice Lwowskiej^[1].

Od czasu nauki szkolnej rozwijał karierę piłkarską. Wraz z bratem Marianem i Walerym Pappiusem w 1903 zostali założycielami klubu piłkarskiego „Sława”, od 1905 noszącego nazwę Czarni Lwów^[3][1]. Pomysłem Henryka Bilora była nazwa klubu z uwagi na kolor noszonych dresów sportowych^[3][1]. Przed 1914 uznawano go za najlepszego piłkarza w całej Galicji^[1].

Po wybuchu I wojny światowej 20 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich^[1]. Służył jako sekcyjny w 1 pułku piechoty w składzie I Brygady^[1]. 20 grudnia tego samego roku przeniesiony do artylerii służył w 4 baterii 1 pułku artylerii^[1]. Odniósł rany w bitwie pod Konarami w maju 1915^[1]. Później objął funkcję dowódcy działonu^[1]. Podczas służby legionowej grał w piłkę nożną w zespole I Brygady^[1]. Po odejściu ze służby legionowej odbył kurs w szkole podoficerskiej, niemiecki kurs przeszkolenia w Górze Kalwarii w 1917^[1]. Po kryzysie przysięgowym został zwolniony z Legionów, po czym był internowany w obozie Bustyaháza od 26 sierpnia 1917, skąd odzyskał wolność 20 listopada 1917^[4]. Wówczas został wcielony do c. k. armii i skierowany do służby w szeregach LIX Brygady Artylerii Polowej w Czanalos na stanowisku instruktora^[5]. Od 14 kwietnia do 30 lipca 1918 odbył i ukończył naukę w szkole oficerów rezerwy artylerii w Ołomuńcu^[5]. Był instruktorem baterii zapasowej 111 pułku artylerii polowej w Balatonkenese jako instruktor^[5]. Został mianowany chorążym rezerwy 28 września 1918 i urlopowany celem studiów na Politechnice Lwowskiej^[5]. Wówczas podjął współpracę z Polską Organizacją Wojskową^[5].

U schyłku wojny od 3 listopada 1918 brał udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej służąc jako oficer wywiadowczy artylerii Obrony Lwowa^[5]. Od 18 listopada 1918 służył w dywizjonie artylerii 1 pułku artylerii polowej Legionów organizowanym przez mjr. Edmunda Knolla-Kownackiego, sprawując funkcje oficera wywiadowczego i I oficera baterii podczas walk frontu ukraińskiego^[5]. Od 24 grudnia 1918 był dowódcą kolumny amunicyjnej tej jednostki^[5].

18 marca 1919 został awansowany na stopień podporucznika artylerii z dniem 1 marca 1919^[5]. Pełnił funkcję oficera wywiadowczego w dywizjonie pułku. 20 marca 1920 został urlopowany celem kontynuacji edukacji na studiach wyższych, jednak 22 kwietnia 1920 został powołany do służby, skierowany do Krakowa, gdzie wszedł w skład polskiej ekipy na Letnie Igrzyska Olimpijskie 1920 w Antwerpii, która ostatecznie została wycofana z uwagi na trwającą wojnę polsko-bolszewicką^[5]. 23 kwietnia 1920 został skierowany na Górny Śląsk w charakterze agitatora^[5]. Po odwołaniu go z tych działań, w połowie sierpnia 1920 przybył do Lwowa, gdzie otrzymał przydział do baterii „Wanda” w składzie Grupy ppłk. Kowalewskiego^[5]. Od 3 września 1920 brał udział w walkach frontowych w szeregach macierzystego 1 pułku, a od 24 grudnia 1920 służył w baterii zapasowej 12 pułku artylerii polowej^[5]. Wówczas 19 stycznia 1921 został awansowany na porucznika czasu wojny^[5].

Po zakończeniu działań wojennych, 20 stycznia 1921 został skierowany na kurs narciarski Dowództwa Okręgu Generalnego „Lwów” w Sławsku w charakterze zastępcy komendanta kursu i instruktora^[5]. W kolejnych latach nadal służył w 12 pułku artylerii polowej – w macierzystej baterii jako dowódca i instruktor oddziału rekruckiego^[5]. 15 sierpnia 1921 został oficerem ewidencyjnym^[5]. Zweryfikowany formalnie w stopniu porucznika artylerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[6]. Ukończył kurs gimnastyczno-sportowy we Lwowie w sierpniu 1922, podczas którego był instruktorem^[5]. Od 2 listopada 1922 był adiutantem III dywizjonu 12 pap^[5]. Pozostając oficerem 12 pap w 1924 został awansowany na kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923^[7]. Tymczasowo był dowódcą baterii, a od 10 lutego 1925 był dowódcą pułkowej 8 baterii, a od 16 lipca 1929 do 13 kwietnia 1930 pełnił funkcję dowódcy dywizjonu^[5]. 14 maja 1930 został referentem administracyjnym w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI, a 14 maja 1931 mianowany komendantem kadry 6 Oddziału Służby Uzbrojenia we Lwowie^[5]. 16 lutego 1932 został skierowany na odbycie stażu w Pomocniczej Składnicy Uzbrojenia nr 6 we Lwowie^[5]. W kwietniu 1932 został przeniesiony z korpusu oficerów artylerii do korpusu oficerów uzbrojenia, został zweryfikowany w stopniu kapitana uzbrojenia ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i w 1932 był przydzielony do wspomnianej Pomocniczej Składnicy Uzbrojenia nr 6 we Lwowie^[8]. Mianowany dowódcą kompanii parkowej PSU nr 6, zaś od 25 marca 1933 sprawował funkcję II zarządcy magazynu broni^[5]. Od 21 sierpnia 1933 był podkwatermistrzem w 6 dywizjonie artylerii przeciwlotniczej we Lwowie^[5]. W czerwcu 1934 został z powrotem przeniesiony do korpusu oficerów artylerii^[9]. Z dniem 30 listopada 1935 został przeniesiony w stan spoczynku^[10].

Był wieloletnim zawodnikiem Czarnych Lwów, uważany przez polskich ekspertów piłkarskich za najlepszego piłkarza Galicji przed I wojną światową i czołowego piłkarza Polski tuż po odzyskaniu niepodległości. Podczas obchodów 20-lecia istnienia klubu Czarni Lwów i zorganizowanego wówczas turnieju towarzyskiego Henryk Bilor wystąpił w meczu 29 czerwca 1923 i obchodził wówczas jubileusz^[11], w wieku 34 lat był wtedy najstarszym polskim aktywnym piłkarzem^[3]. Jako piłkarz grał także w reprezentacji Lwowa. Wystąpił m.in. w meczu przeciwko niemieckiej ekipie pod nazwą Beuthen – 09, a podczas spotkania doznał złamania nogi^[12]. Po zakończeniu kariery zawodniczej został trenerem, prowadząc z sukcesami piłkarski zespół Janiny Złoczów. Został także działaczem piłkarskim, na walnym zgromadzeniu Lwowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej został wybrany członkiem zarządu i objął funkcję kapitana związkowego^[13]. Jako emerytowany oficer zamieszkiwał we Lwowie przy ulicy Gródeckiej 8^[5]. W 1938 był pracownikiem Ubezpieczalni Społecznej we Lwowie^[14].

Wobec zagrożenia konfliktem zbrojnym w okresie mobilizacji 1939 został powołany do sztabu DOK nr VI we Lwowie^[5]. Po wybuchu II wojny światowej w okresie kampanii wrześniowej brał udział w obronie Lwowa^[5]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i kapitulacji miasta nie został wzięty do niewoli^[5]. Ostatecznie 10 kwietnia 1940 został aresztowany przez Sowietów^[5]. Był osadzony we lwowskim więzieniu Brygidki, a potem przeniesiony do więzienia w Kijowie, a finalnie zamordowany przez NKWD w tym samym roku. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 71/2-83 oznaczony numerem 199, dosłownie określony jako Henryk Józef Biller)^[15]. Ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Od 1928 był żonaty z Marią z domu Dubiniewicz (ur. 1903), która trzy dni po jego aresztowaniu została deportowana przez Sowietów w głąb ZSRR na ziemie kazachską^[16]. Oboje mieli syna Tadeusza (ur. 1923)^[16].

Brat Henryka Bilora, Marian (1887-1951), był piłkarzem, działaczem, prezesem klubu Czarnych Lwów w 1908, czołowym sędzią piłkarskim oraz także oficerem artylerii Wojska Polskiego, a siostra Zofia Bilor (1895-1962) to łyżwiarka figurowa, występująca w parze wraz z Tadeuszem Kowalskim, który także został ofiarą zbrodni katyńskiej 1940 (zamordowany w Charkowie).

• Brązowy medal mistrzostw Polski i Armii w biegu na ok. 15 km w kategorii wojskowych kl. A (zawody w Worochcie 6 marca 1922)^[17].

• Krzyż Niepodległości (16 września 1931)^[18]
• Krzyż Walecznych^[19][20][5]
• Srebrny Krzyż Zasługi – dwukrotnie (10 listopada 1928^[21][22], 1938^[14])
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[16]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[23]
• Odznaka pamiątkowa „Orlęta”^[16]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)^[24]

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Henryk Bilor. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. [dostęp 2015-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-18)].
• Paweł Libera, Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Noty biograficzne. W: Polski Cmentarz Wojenny Kijów-Bykownia. Księga cmentarna. T. I: A-B. Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2015, s. 117-323. ISBN 978-83-89474-32-2.