Islamska Republika Afganistanu
| 2004–2021 | |||||
| |||||
| Hymn: ملي سرود trb. Millī Surūd (Hymn Narodowy 2006–2021) | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania |
7 grudnia 2004 | ||||
| Data likwidacji |
15 sierpnia 2021 | ||||
| Prezydent |
Aszraf Ghani (ostatni) | ||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| Waluta |
afgani (AFA) | ||||
| Narody i grupy etniczne | |||||
| Język urzędowy | |||||
| Religia dominująca | |||||
 | |||||
Położenie na mapie | |||||
.svg.png)
.svg.png)
Islamska Republika Afganistanu (paszto د افغانستان اسلامي جمهوریت) – historyczne państwo położone w Azji Środkowej, na terenie obecnego Afganistanu, istniejące w latach 2004–2021[1].
Ustrój
Ustrój Islamskiej Republiki Afganistanu był demokratycznym systemem prezydenckim, a także – zgodnie z nazwą – republiką islamską, czyli ustrojem uznawanym przez uczonych i polityków islamskich za kompromis między zachodnią demokracją liberalną a prawem szariatu. W odróżnieniu od republiki islamskiej w Iranie, Islamska Republika Afganistanu nie miała zasadniczo islamskich instytucji władzy (za to w Iranie ważne funkcje polityczne piastują uczeni w prawie koranicznym). Duchowieństwo nie sprawowało formalnego nadzoru nad działaniami państwa, co wynikało z charakteru sunnizmu, odłamu islamu który wyznawała zdecydowana większość ludności Afganistanu. Poza kilkoma zapisami w konstytucji ustrój nie odwołuje się do islamu, Choć był on religią państwową, a według konstytucji „żadne prawo nie będzie sprzeczne z zasadami i postanowieniami świętej religii islamu w Afganistanie”, to wyznawcy innych religii mieli zagwarantowaną wolność religijną[2].
Według konstytucji Islamskiej Republiki Afganistanu prezydent tego państwa i wiceprezydenci, których mianował, musieli być muzułmanami − pozostawia to widoczny ślad komponentu islamskiego − ale nie wymaga się od nich formalnie biegłej znajomości prawa koranicznego. Prezydent posiadał szerokie uprawnienia wykonawcze, powoływał rząd i dowodził armią. Był powoływany w powszechnych wyborach na 5-letnią kadencję, po której mogło dojść do jednej reelekcji. W wyniku wyborów z 2014 r. oraz kontrowersji, które po nich zapanowały, a ustrój Afganistanu został tymczasowo zmodyfikowany − utworzono stanowisko szefa władzy wykonawczej, którego kompetencje są zbliżone do tych, które w innych państwach ma premier[2].
Przyczyny wybrania republiki islamskiej
Wybór republiki islamskiej jako obowiązującej formy (a w zasadzie nazwy) rządów był wynikiem wpływ Zachodu, a także faktu, iż islam w Afganistanie był od początku czynnikiem politycznym − aktywizował społeczeństwo w walce z komunistami i był podstawą ideologii mudżahedinów,. Mudżahedińska tradycja miała ważną rolę w ustroju państwa, który był wynikiem połączenia się jej z tradycjami republikańskimi[2]
Islamski charakter rządów był formalnym działaniem politycznym, wynikającym z potrzeby ujednolicenia pojęcia narodu i charakteru państwa (w Afganistanie żyją różne grupy etniczne, używa się różnych języków, a także wyznaje różne odłamy islamu – sunnizm oraz szyizm w wersji imamitów i ismailitów – więc w Afganistanie jedynie islam był spoiwem politycznym i społecznym), a także sytuacji w regionie – Iran i Pakistan, mocno związani więzami regionalnymi sąsiedzi Afganistanu, to także republiki islamskie[2].
Historia
Islamska Republika Afganistanu powstała dzięki interwencji USA i NATO[2] – po inwazji USA na Afganistan w 2001 roku i upadku talibów[3] powstało Przejściowe Państwo Islamskie w Afganistanie, które 7 grudnia 2004 roku zostało przemianowane na Islamską Republikę Afganistanu. Kres istnienia państwu położył upadek Kabulu w 2021 roku, w wyniku którego Talibowie powrócili do władzy i przywrócili Islamski Emirat Afganistanu.
Przypisy
- ↑ Kabul near standstill on day one of the Taliban’s ‘Emirate’. s. aljazeera.com. [dostęp 2021-09-13]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 Jakub Gustaw Gajda, Republika islamska jako współczesna forma ustroju na przykładzie Iranu i Afganistanu, „The Islamic World in Contemporary and Historical Perspective / Świat islamu w perspektywie współczesnej i historycznej”, 2020, DOI: 10.18778/8220-219-9.11 [dostęp 2025-05-04].
- ↑ Afghan President Karzai Receives Philadelphia Liberty Medal. s. philanthropynewsdigest.org. [dostęp 2021-09-13]. (ang.).