Iwan Wielikanow
 komisarz armijny II rangi | |
| Data i miejsce urodzenia |
październik 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
Instytut Biotechniczny Armii Czerwonej |
| Stanowiska |
Szef |
| Odznaczenia | |
 | |
Iwan Michajłowicz Wielikanow (ros. Иван Михайлович Великанов, ur. w październiku 1898 w Jamanowie, zm. 8 kwietnia 1938 w Moskwie) – radziecki lekarz wojskowy, bakteriolog, ofiara czystki w Armii Czerwonej.
Życiorys
Pochodził z rodziny tkaczy[1]. W 1918 r. rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Moskiewskim; ukończył je w 1923 r., podejmując studia doktoranckie, specjalizując się w bakteriologii[2]. W 1919 r. wstąpił do WKP(b)[1]. Od 1926 do 1928 r. był asystentem w katedrze bakteriologii i zastępcą dziekana wydziału medycznego uniwersytetu. Ideowy komunista[1], równocześnie kształcił się w Instytucie Czerwonej Profesury, na wydziale nauk ścisłych i filozoficznych, który ukończył w 1928 r.[2]. W tymże roku miał zostać profesorem na katedrze materializmu dialektycznego na Uniwersytecie w Saratowie, jednak na podstawie decyzji sekretariatu Komitetu Centralnego WKP(b) polecono mu kontynuowanie pracy naukowej[2] w obszarze mikrobiologii i epidemiologii na potrzeby wojska[1]. W latach 1929–1930 był profesorem katedry mikrobiologii Uniwersytetu Moskiewskiego i zastępcą dyrektora Instytutu im. Miecznikowa[2].
W 1930 r. powierzono mu kierowanie wojskowym laboratorium, w którym prowadzono badania nad szczepionkami i surowicami, zaś w 1933 r. stanął na czele Wojskowego Instytutu Naukowo-Medycznego Armii Czerwonej (od 1934 r. – Instytutu Biotechnicznego Armii Czerwonej)[2], gdzie pracował nad rozwojem broni biologicznej i przeciwdziałaniem jej[1]. Był autorem 20 prac naukowych, zajmował się m.in. powstawaniem i przeciwdziałaniem powstawaniu gangreny, w 1936 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych[2][a]. W tym samym roku otrzymał stopień lekarza dywizji (diwwracza)[2].
Aresztowanie, proces i śmierć
6 lipca 1937 r. został aresztowany przez NKWD za sprawą donosów składanych na niego przez komisarza Instytutu Biotechnicznego brigkoma Ilję Lisicyna[1]. Dzień później zatrzymano również jego żonę Zoję Michajłową-Wielikanową, lekarza wojskowego 1 rangi, również pracownicę Instytutu Biotechnicznego i członkinię WKP(b)[3]. Iwana Wielikanowa oskarżono o szpiegostwo na rzecz Japonii trwające od 1934 r., a także o udział w wojskowym spisku faszystowskim kierowanym przez Michaiła Tuchaczewskiego (rozstrzelanego, razem z siedmioma innymi wysokimi oficerami Armii Czerwonej, po pokazowym procesie w czerwcu 1937 r.)[4]. Zarzucono mu m.in. zakażenie bakteriologiczne przeznaczonej dla mieszkańców Moskwy żywności[4]. Zoję Wielikanową oskarżono natomiast o aktywny udział w kierowanej przez męża „działalności dywersyjnej”[4]. Dowodami w ich sprawach miały być wymuszone podczas wcześniejszych śledztw zeznania Christiana Rakowskiego, Innokientija Chalepskiego, Michaiła Baranowa (lekarza korpusu), Aleksandra Kossowskiego (podwładnego Wielikanowa z Instytutu, z którym ten rozmawiał w czerwcu 1937 r., iż Tuchaczewskiego aresztowano i stracono bezpodstawnie[5]) oraz Borisa Reinera (również lekarza wojskowego)[3]. Przetrzymywany w więzieniu na Butyrkach, wielokrotnie pobity podczas śledztwa Wielikanow ostatecznie przyznał się popełnienia błędów i niedopełnienia obowiązków służbowych, a także do udziału w spisku Tuchaczewskiego. Odrzucił natomiast zarzuty szpiegostwa i nie obciążył kolejnych osób[3]. Zoja Michajłowa-Wielikanowa nie przyznała się do żadnych przestępstw[4].
8 kwietnia 1938 r. Iwan Wielikanow podczas piętnastominutowego procesu odwołał wcześniejsze zeznania, co nie miało jednak żadnego znaczenia; został skazany na śmierć i najprawdopodobniej tego samego dnia rozstrzelany. Jego żonę stracono jeszcze w grudniu 1937 r.[4]
Odznaczony Orderem Czerwonej Gwiazdy[6].
Rodzina
Z Zoją Michajłową był żonaty od 1920 r., mieli córkę Ninel i syna Władimira[1]. Ich nastoletnią córką po aresztowaniu zajęła się gosposia w domu Wielikanowów, Agrafiena Judaszyna[4]. Ona również zdołała powierzyć sześcioletniego Władimira jego ciotce Alewtinie Kułakowej[7].
Uwagi
- ↑ Równoznaczny habilitacji.
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 391.
- 1 2 3 4 5 6 7 Великанов Иван Михайлович +08.04.1938 [online], 1937god.info [dostęp 2018-07-10] (ros.).
- 1 2 3 P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 392.
- 1 2 3 4 5 6 P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 393.
- ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 77.
- ↑ Великанов Иван Михайлович (1898 – 1938). congress.fedlab.ru. [dostęp 2025-03-19]. (ros.).
- ↑ P. Wieczorkiewicz, Łańcuch..., s. 394.
Bibliografia
- P. Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937-1939, Zysk i S-ka, Warszawa 2016, ISBN 978-83-7785-794-6.