Izabella Wazówna

Izabella Wazówna
Ilustracja
Portret Izabelli Wazówny nieokreślonego malarza (ok. 1566, zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu)[1]
Herb
Herb Wazów
królewna szwedzka
Dynastia

Wazowie

Data i miejsce urodzenia

1564
zamek Gripsholm

Data i miejsce śmierci

18 stycznia 1566
zamek Gripsholm

Ojciec

Jan III Waza

Matka

Katarzyna Jagiellonka

Rodzeństwo

Zygmunt III Waza,
Anna Wazówna

Izabella Wazówna, szw. Isabella Johansdotter Vasa[2] (ur. 1564 w zamku Gripsholm w Szwecji, zm. 18 stycznia 1566 tamże) – królewna szwedzka. Była pierwszym dzieckiem króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki, siostrą króla Polski Zygmunta III Wazy i Anny Wazówny[3][4].

Życiorys i odniesienia w kulturze

Sarkofag Izabelli Wazówny autorstwa Willema Boya (1580, katedra w Strängnäs)[5]

Imię Izabella otrzymała na cześć Izabelli Aragońskiej, swojej prababki, matki Bony Sforzy, która była jej babką[6]. Urodziła się latem 1564 w zamku Gripsholm, gdzie król Szwecji Eryk XIV Waza więził jej rodziców[6][7]. Okoliczności jej narodzin, które miało miejsce w trudnych warunkach więziennych, opisał Marcin Kromer w książce Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej Katarzyny (1570)[8].

Zmarła w zamku Gripsholm półtora roku później i została pochowana w katedrze w Strängnäs[5][8]. Znajduje się tam jej sarkofag dłuta flamandzkiego malarza, rzeźbiarza i architekta Willema Boya z 1580, wykonany z wapienia z Olandii i zwieńczony rzeźbą królewny z alabastru w rzeczywistych rozmiarach[5][9]. Jest to jedno z najstarszych przedstawień dzieci w Szwecji[10]. Budowę sarkofagu zlecił Jan III Waza po objęciu tronu szwedzkiego[5].

Renesansowy portret Izabelli Wazówny nieokreślonego malarza z ok. 1566 jest przechowywany w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu[1]. Królewna, ubrana w bordową suknię ze złotymi dekoracjami, trzyma w lewej ręce białą chustkę, a prawą chwyta naszyjnik z pereł wiszący na szyi[11]. W 1998 obraz ten został przekazany w darze Zamkowi Królewskiemu na Wawelu przez Michała Ksawerego Sapiehę (1930–2013), ostatniego właściciela zamku w Krasiczynie[12].

O Izabelli Wazównie pisał polski dziennikarz Tadeusz Jabłoński (Paweł Dzianisz) w książce Śródziemnomorze Północy (Gdańsk 2011, rozdział Izabella ze Strängnes)[13]. Wątek Izabelli Wazówny pojawia się również w powieści historycznej litewskiej pisarki Ilony Skujaitė Karo nuotaka. Iš nemylimos dukros – į Švedijos karalienę („Narzeczona wojny. Od niekochanej córki do królowej Szwecji”, Wilno 2023)[14], zbeletryzowanej biografii Katarzyny Jagiellonki[15][16].

W 2023 Towarzystwo Gustawa Wazy (Gustav Vasaföreningen) i Centrum Kultury w Strängnäs (Kulturhuset Multeum) zorganizowały w Strängnäs we współpracy z Instytutem Polskim w Sztokholmie spektakl pt. Isabella poświęcony Katarzynie Jagiellonce i Izabelli Wazównie, jedno z wydarzeń w ramach obchodów 500-lecia objęcia tronu szwedzkiego przez Gustawa Wazę[10].

Przypisy

  1. 1 2 Malarstwo. Malarstwo wieków XIV–XVIII. Portrety królewskie. Zamek Królewski na Wawelu. [dostęp 2025-03-26].
  2. ↑ Herman Lindqvist: De vilda Vasarna: en våldsam historia. Stockholm: Albert Bonniers Förlag, 2016 (Register, personer). ISBN 978-91-0-015495-0. [dostęp 2025-03-17]. (szw.)
  3. ↑ Bożena Krzywobłocka: O mieszkańcach zamku warszawskiego. Warszawa: PWN, 1986, s. 64. ISBN 83-01-06546-X.
  4. ↑ Izabela Wazówna. sejm-wielki.pl. [dostęp 2025-03-17].
  5. 1 2 3 4 Elisabeth (Isabella) Vasa (Johansdotter). historiska-personer.nu. [dostęp 2025-03-26]. (szw.).
  6. 1 2 Alicja Saar-Kozłowska: Infantka Szwecji i Polski Anna Wazówna 1568–1625: legenda i rzeczywistość. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 1995, s. 10 (s. 1–2 w tekście w academia.edu). ISBN 978-83-85196-14-3. [dostęp 2025-03-17].
  7. ↑ Małgorzata Duczmal: Izabela Jagiellonka – królowa Węgier. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2000, s. 41. ISBN 83-87893-74-9.
  8. 1 2 Marcin Kromer: Historia prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej Katarzyny. Janusz Małłek (oprac.). Olsztyn: Pojezierze, 1973, s. 34–35. OCLC 560873879. [dostęp 2025-03-17].
  9. ↑ Boy, Willem, [w:] Nordisk familjebok, runeberg.org [dostęp 2025-03-18] (szw.).
  10. 1 2 ISABELLA – monolog Evy Mattsson o Katarzynie Jagiellonce i jej córce Izabelli. Instytut Polski w Sztokholmie, 27 września 2023. [dostęp 2025-03-17].
  11. ↑ Malarstwo. Malarstwo wieków XIV–XVIII. Portrety królewskie (opis obrazu widoczny w kodzie strony jako tzw. alt grafiki). Zamek Królewski na Wawelu. [dostęp 2025-03-26].
  12. ↑ Anna Petrus: Wielcy ofiarodawcy zbiorów sztuki Zamku Królewskiego na Wawelu. W: Darczyńcy polskich muzeów. Historia i współczesność. Magdalena Białonowska, Katarzyna Mączewska (red. nauk.). T. 1. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie, 2021, s. 163–164. ISBN 978-83-7022-293-2. [dostęp 2025-03-26].
  13. ↑ Leszek Rybicki, Andrzej Fac: Tadeusz Jabłoński (Paweł Dzianisz). Bibliografia 1938–2020. Gdańsk: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku, 2021, s. 28. ISBN 978-83-89285-31-7. [dostęp 2025-03-22].
  14. ↑ Skujaitė, Ilona, Karo nuotaka. Iš nemylimos dukros – į Švedijos karalienę. ibiblioteka.lt. [dostęp 2025-03-27]. (lit.).
  15. ↑ Ilona Skujaitė. almalittera.lt. [dostęp 2025-03-27]. (lit.).
  16. ↑ Strängnäs Cathedral, Sweden. Journey route on both sides of the Baltic Sea ’In The Footsteps of Catherine Jagiellon’. karonuotaka.lt. [dostęp 2025-03-27]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.