Józef Borowik

Józef Borowik urodził się w rodzinie maszynisty kolejowego Antoniego Borowika i Łucji Szarloty z d. Friedenberg. Miał pięciu starszych braci. W 1909 został absolwentem II Gimnazjum Klasycznego w Wilnie. Podjął studia na wydziale przyrodniczo-matematycznym Uniwersytetu Petersburskiego^[1], które ukończył w 1914. W czasie studiów został na rok zesłany do Kurska za udział w demonstracjach studenckich.

W latach 1914–1918 prowadził badania ichtiologiczne w naukowych stacjach doświadczalnych na terenie Rosji środkowej. Z ramienia Komitetu Opieki nad Polskimi Uchodźcami zorganizował wówczas w Ufie nauczanie w języku polskim. Pod koniec 1918 wyjechał do Japonii, skąd 2 lata później drogą morską przybył do Polski^[3].

W czerwcu 1920 objął stanowisko inspektora rybackiego przy Urzędzie Wojewódzkim w Warszawie. We wrześniu przeniesiony do Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej, zajął się sporną kwestią uprawnień rybaków Wolnego Miasta Gdańska do połowów na polskich wodach terytorialnych, a następnie w Poznaniu zorganizował Wydział Rybacki w Departamencie Rolnictwa tego ministerstwa, obejmując w styczniu 1921 stanowisko jego naczelnika. Jesienią 1923 wydział ten przeniesiono do Ministerstwa Rolnictwa w Warszawie, gdzie pozostawał jego naczelnikiem do lipca 1926. W 1921 zainicjował utworzenie Morskiego Urzędu Rybackiego w Wejherowie, którego kontynuacją jest Morski Instytut Rybacki. Był autorem wszystkich inicjatyw rządowych i decyzji w zakresie administracji i ustawodawstwa rybackiego oraz badań naukowych dotyczących tego zagadnienia w okresie od listopada 1920 do czerwca 1926^[4].

Po zamachu majowym z administracji rządowej przeszedł do placówek naukowych. Oprócz prowadzenia prac badawczych w dziedzinie ichtiologii, był najpierw wicedyrektorem Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach i kierownikiem Działu Ekonomiki i Organizacji Rybactwa w Bydgoszczy. W grudniu 1927 równocześnie objął kierownictwo Instytutu Bałtyckiego w Toruniu. Rozwinął tam jego działalność badawczą i wydawniczą w zakresie studiów nad polskością Pomorza Gdańskiego^[5] i historią regionu bałtyckiego oraz popularyzowania morskiej ekspansji gospodarczej^[6]. Był redaktorem serii Pamiętnik Instytutu Bałtyckiego^[7]. Pozyskał do współpracy 110 uczonych z całego kraju oraz polityków i publicystów^[8]. W 1935 nawiązał współpracę z uczonymi zagranicznymi, wśród których był Dag Hammarskjöld, wówczas docent Uniwersytetu w Sztokholmie, a instytut zaczął wydawać anglojęzyczny kwartalnik Baltic Countries (od 1937 Baltic and Scandinavian Countries). Stopień naukowy doktora w zakresie nauk przyrodniczych otrzymał na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1936^[9].

We wrześniu 1939 został aresztowany przez Gestapo i uwięziony w KL Stutthof, a następnie w twierdzy w Królewcu, po czym zatrudniony tam przymusowo w fabryce. Zwolniony w kwietniu 1942, zamieszkał w Warszawie i kontynuował działalność jako konspiracyjny dyrektor Instytutu Bałtyckiego. Z ramienia Delegatury Rządu na Kraj organizował i finansował prace naukowców w Warszawie, Krakowie, Lwowie i Puławach^[10].

W 1945 zamieszkał w Bydgoszczy, gdzie pozostawał dyrektorem przeniesionego tam Instytutu Bałtyckiego. Utworzył jego agendy w Gdańsku, Gdyni i Szczecinie. Wznowił działalność naukową i wydawniczą, w 1948 koncentrując ją w Gdańsku. Sam przeniósł się do Gdyni. Jego służba w tej dziedzinie zakończyła się w 1950, gdy Instytut Bałtycki został włączony do Instytutu Zachodniego w Poznaniu. W latach 1949–1950 był dyrektorem Biura I Kongresu Nauki Polskiej w Warszawie. W lipcu 1950 podjął pracę w Morskim Urzędzie Zdrowia, a we wrześniu w morskiej filii Państwowego Zakładu Higieny w Gdyni, później włączonej do Instytutu Medycyny Morskiej, gdzie był adiunktem do 1957, publikując liczne prace naukowe. Od 1956 do 1961 pracował w Wyższej Szkole Rolniczej w Olsztynie jako docent, a następnie profesor nadzwyczajny. W 1961 przeszedł na emeryturę, kontynuując pracę w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych w Warszawie. W latach 1961–1966 współpracował ponadto z Komitetem Badań Morza PAN w Sopocie.

Był przewodniczącym Komisji do Opracowania Perspektywicznego Planu Rozwoju i Zagospodarowania Regionu Nadmorskiego, członkiem Rady Naukowej do Spraw Ziem Zachodnich przy Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich, Rady Naukowej Ekonomiczno-Technicznej przy Ministerstwie Żeglugi i Gospodarki Wodnej oraz Towarzystwa Morsko-Biologicznego w Plymouth.

Józef Borowik został pochowany na cmentarzu Witomińskim w Gdyni (kw. 66-4-52)^[11].

Jego żoną była Halina z Gordziałkowskich^[1] Borowikowa.