Józef Gigiel-Melechowicz

Józef Gigiel-Melechowicz
Traunicht, Melechowicz
Ilustracja
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

6 marca 1890
Sambor, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Charków, USRR, ZSRR

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

Podkarpacka Brygada ON

Stanowiska

dowódca brygady

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa:
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny)
Por. Józef Gigiel (ps. Traunicht) z adiutantem 6 pułku piechoty ppor. Stanisławem Świtalskim. Okres służby w Legionach.

Józef Gigiel-Melechowicz vel Józef Gigiel, ps. „Traunicht”, „Melechowicz” (ur. 6 marca 1890 w Samborze, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Syn Antoniego i Marii z Kroczaków urodzony 6 marca 1890 w Samborze[1][2]. W latach 1900–1906 ukończył pięć klas w c. k. Gimnazjum im. Arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze[3][4][5][6][7]. Później przez rok studiował teologię w Klasztorze Reformatów w Krakowie oraz ukończył kurs uzupełniający z wyższego gimnazjum i zdał maturę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, lecz świadectwa nie otrzymał[a]. Podjął pracę na kolei jako urzędnik niższego szczebla[8]. W latach 1911–1912 odbył obowiązkową służbę wojskową w Śląsko-Morawskim Pułku Piechoty Nr 100 w Krakowie, w charakterze jednorocznego ochotnika[9][8]. W październiku lub listopadzie 1912 wstąpił do Związku Strzeleckiego[8][10].

Po wybuchu I wojny światowej, od 6 sierpnia 1914 służył w Legionach Polskich[10] pod pseudonimem „Traunicht”[2][11]. Dowodził plutonem w 3. kompanii II, a następnie III batalionu 1 pułku piechoty[2]. 22 grudnia 1914 został ciężko ranny w bitwie pod Łowczówkiem[2], podczas walk prowadzonych przez I Brygadę z wojskami rosyjskimi w dniach 22–25 grudnia 1914[10]. Do 1 lipca 1915 leczył się w szpitalu[12]. 9 sierpnia 1915 został awansowany na stopień podporucznika[2].11 listopada 1915 awansowano go na stopień porucznika, a 1 listopada 1916 kapitana[13]. 5 lipca 1916 był wyróżniającym się oficerem w walkach z wojskami rosyjskimi pod Polską Górą (Góra Polaków)[10], za co 17 maja 1922 został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari[14]. We wniosku o nadanie tego odznaczenia napisano, m.in.[10][15][16]:

5.7.1916 r. 5 kompania 6 pp w kontrataku na Górę Polaków, wobec niezrównania skrzydeł przez inne kompanie, znalazła się w trudnej sytuacji i pozostała sama wobec przeważającego przeciwnika. Dzięki swej ogromnej odwadze i przytomności umysłu por. Gigiel rzucił kompanię na bagnety, robiąc wyłom i powodując popłoch w szeregach nieprzyjaciela. Wobec kontrataku cofnął się dopiero na rozkaz, ustępując krok za krokiem z nieliczną garstką żołnierzy. W tym dniu odznaczył się po raz wtóry, kiedy po południu, w huraganowym ogniu i po śmierci dowódcy batalionu, objął jego dowództwo. Otoczony i skazany na zagładę, zdziesiątkowany batalion, wyprowadził na następne pozycje, które, mimo ogromnego popłochu oddziałów węgierskich, obsadził natychmiast i przygotował do obrony, mimo nadludzkiego wyczerpania niecałych 50% pozostałych przy życiu żołnierzy.

Po wyleczeniu ran otrzymał przydział do 6 pułku piechoty, w którym służył do kryzysu przysięgowego[10] jako dowódca II, a później III batalionu[2][17]. Latem 1917 odmówił złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec, za co we wrześniu 1917 został aresztowany w Przemyślu i przewieziony do Warszawy[18]. Z więzienia udało mu się uciec[10] 18 lutego 1918[18]. Będąc na wolność prowadził działalność niepodległościową, nawiązując kontakt z POW[10] w Warszawie, Lublinie, Kijowie i Odessie[18]. W tym czasie przybrał nowy pseudonim „Melechowicz”, który z czasem stał się drugim członem jego nazwiska[18].

W listopadzie 1918 przystąpił do Wojska Polskiego[10]. 12 czerwca 1919 objął dowództwo Batalionu Zapasowego 6 pułku piechoty Legionów w Płocku[19]. Od 10 stycznia do 31 marca 1920 był odkomenderowany na wyższy kurs aplikacyjny dowódców batalionów w Rembertowie[20]. 1 kwietnia 1920 został przydzielony do Dowództwa Okręgu Generalnego „Pomorze” na stanowisko szefa Oddziału II i IV[20]. 15 lipca 1920 został zatwierdzony w stopniu majora z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w „grupie byłych Legionów Polskich”[21]. Od 15 lipca do 31 sierpnia 1920 był organizatorem i dowódcą 263 ochotniczego pułku piechoty, a następnie pozostawał w rezerwie personalnej Dowództwa Frontu Północnego[20]. 15 września został przydzielony do Dowództwa 1 Dywizji Legionów, a 24 listopada 1920 do Dowództwa Wojska Litwy Środkowej[20][10]. 1 czerwca 1921 pełnił służbę w Dowództwie Odcinka Kordonowego Wilno, pozostając na ewidencji macierzystego 6 pp Leg.[22] W październiku 1921 został przeniesiony do 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie[23]. Od 6 marca do 6 lipca 1922 był słuchaczem kursu dowódców piechoty dywizyjnej i pułków piechoty w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie. Egzamin z taktyki zdał z wynikiem dostatecznym, a z pozostałych przedmiotów z wynikiem dobrym[24]. W międzyczasie (3 maja 1922) został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 229. lokatą w korpusie oficerów piechoty[25]. W lipcu 1922 został przeniesiony do 16 pułku piechoty w Tarnowie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[26][27]. W kwietniu 1924 został przeniesiony do 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[28][29]. 22 maja 1925 został zatwierdzony na tym stanowisku[30]. 31 marca 1927 został przeniesiony do 40 pułku piechoty we Lwowie[31][32][33]. 1 stycznia 1928 został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 15. lokatą w korpusie oficerów piechoty[34][35]. Z dniem 3 lutego 1928 został przeniesiony służbowo do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie, w charakterze słuchacza III unifikacyjnego trzymiesięcznego kursu dowódców pułków[36]. 17 listopada 1936 inspektor armii, generał dywizji Kazimierz Fabrycy wystawił mu następującą opinię: „Bardzo dobry w terenie i z wojskiem. Na mapie wychodzi gorzej. Wychowawca słaby. Upija się - wysłany przez dcę OK do lecznicy na 3 miesiące. Typ dobrego bojowego dcy, z którym nie wiadomo co zrobić w czasie pokoju”. 12 stycznia 1937 został przeniesiony do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie[37][38][39].

W kampanii wrześniowej 1939 był dowódcą Podkarpackiej Brygady Obrony Narodowej[40][10]. Po agresji ZSRR na Polskę w czasie walk dostał się do niewoli radzieckiej[41]. Przebywał w obozie jenieckim w Starobielsku[42]. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie[10] i pogrzebany w bezimiennej mogile zbiorowej w Piatichatkach[42], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[41][43].

Był żonaty z Teresą (zm. 1971 w Londynie)[44], z którą miał dwóch synów: Zdzisława Karola (1920–2011), porucznika 7 pułku artylerii konnej, odznaczonego Orderem Virtuti Militari i Mieczysława Antoniego Marię (1922–1991)[45][46][47].

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie na stopień generała brygady[48]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

7 kwietnia 2018 w Gdańsku, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, na promenadzie przy stadionie, który w tym czasie nosił nazwę Energa Gdańsk[65], zasadzono trzy Dęby Pamięci, z których jeden honoruje Józefa Gigiela-Melechowicza[66][67].

W katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie, znajduje się poświęcono mu tablica[67].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Informacje na temat wykształcenia podał Józef Gigiel-Melechowicz w „Karcie kwalifikacyjnej dla Komisji Weryfikacyjnej”[7]. M. Kozubel napisał, że Józef Gigiel-Melechowicz zdał maturę w 1908 w Gimnazjum św. Anny, a po odbyciu służby wojskowej przez rok studiował filozofię na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie[8].

Przypisy

  1. ↑ Kolekcja 1 ↓, s. 2, 23.
  2. 1 2 3 4 5 6 Żołnierze Niepodległości : Gigiel (Gigel-Melechowicz) Józef, ps. „Traunicht”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-08-05].
  3. ↑ Sprawozdanie 1901 ↓, s. 29, ukończył klasę Ia.
  4. ↑ Sprawozdanie 1903 ↓, s. 32, ukończył klasę IIa.
  5. ↑ Sprawozdanie 1903 ↓, s. 29, ukończył klasę IIIa.
  6. ↑ Sprawozdanie 1906 ↓, s. LI, ukończył klasę Va.
  7. 1 2 Kolekcja 2 ↓, s. 4.
  8. 1 2 3 4 Kozubel 2020 ↓, s. 4.
  9. ↑ Kolekcja 1 ↓, s. 19.
  10. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Krzysztof Filipow, Grzegorz Jasiński (red.), Order Virtuti Militari, wyd. I, rhus-20.man.poznan.pl, Warszawa 2013, s. 156, ISBN 978-83-62345-98-4 [dostęp 2025-04-01] (pol.).
  11. ↑ Kozubel 2020 ↓, s. 5.
  12. ↑ Kozubel 2020 ↓, s. 7.
  13. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 5.
  14. 1 2 Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 30.
  15. 1 2 Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich, Warszawa 2000, s. 84 [dostęp 2025-03-30] (pol.).
  16. ↑ Józef Gigiel-Melechowicz - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2025-04-01].
  17. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 235, 295.
  18. 1 2 3 4 Kozubel 2020 ↓, s. 27.
  19. ↑ Kolekcja 2 ↓, s. 1, 3–4.
  20. 1 2 3 4 Kolekcja 2 ↓, s. 37.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920, s. 597.
  22. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 40, 628.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 8 października 1921, s. 1436.
  24. ↑ Kolekcja 2 ↓, s. 33–35.
  25. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 26.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922, s. 543.
  27. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 170, 399.
  28. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 17 kwietnia 1924, s. 215.
  29. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 254, 342.
  30. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925, s. 272.
  31. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927, s. 98.
  32. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 56, 162.
  33. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 17, 570.
  34. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 2 stycznia 1928, s. 1.
  35. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7, w marcu 1939 zajmował 4. lokatę.
  36. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 20 stycznia 1928, s. 9.
  37. ↑ Opinie dowódców pułków piechoty za 1936 rok, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/1/120, s. 48.
  38. ↑ Opinie pułkowników piechoty za 1938 rok, Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, sygn. 701/1/120, s. 285–314.
  39. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 520.
  40. ↑ Kozubel 2020 ↓, s. 41–42.
  41. 1 2 Kozubel 2020 ↓, s. 42.
  42. 1 2 Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 133.
  43. ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
  44. ↑ Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 23, s. 102, Grudzień 1972. Koło Lwowian w Londynie.
  45. ↑ Kolekcja 1 ↓, s. 3.
  46. ↑ Zdzisław K. Gigiel-Melechowicz. [w:] Komunikat nr 124 za okres X.2010 - XI.2011 [on-line]. Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie. [dostęp 2023-08-06].
  47. ↑ Kozubel 2020 ↓, s. 43.
  48. ↑ M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885
  49. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 153.
  50. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  51. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 361.
  52. ↑ Kolekcja 1 ↓, s. 19–23.
  53. ↑ Kolekcja 2 ↓, s. 36.
  54. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 7.
  55. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 168.
  56. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
  57. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 403.
  58. 1 2 3 Kolekcja 1 ↓, s. 4.
  59. ↑ Kolekcja 1 ↓, s. 2 foto.
  60. 1 2 3 Kolekcja 1 ↓, s. 60.
  61. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 235.
  62. ↑ Kolekcja 1 ↓, s. 51–56.
  63. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1928, s. 264.
  64. ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 197.
  65. ↑ Energa rezygnuje ze sponsorowania stadionu w Gdańsku [online], www.wirtualnemedia.pl, 8 listopada 2020 [dostęp 2025-04-01].
  66. ↑ l, Katyń... ocalić od zapomnienia [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2025-04-01].
  67. 1 2 Marek Kozubel, Józef Gigiel-Melechowicz, przystanekhistoria.pl/, 2020, s. 43-44, ISBN 978-83-8098-834-7 [dostęp 2025-04-01] (pol.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.