Józef Janek Szlajfsztajn

Schleifstein w Buchenwaldzie, wkrótce po wyzwoleniu

Joseph Schleifstein (ur. 7 marca 1941 jako Józef Janek Szlajfsztajn) – Amerykanin polsko-żydowskiego pochodzenia, który mając cztery lata przetrwał pobyt w obozie koncentracyjnym Buchenwald podczas Holokaustu. Został ukryty przez ojca w dużym worku, dzięki czemu po przybyciu do obozu nie został wykryty przez strażników SS. Inni więźniowie pomagali jego ojcu w ukrywaniu go. Schleifstein zdołał dożyć do wyzwolenia obozu przez Amerykanów. Po II wojnie światowej Schleifstein i jego rodzice wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych. Przez dziesięciolecia nie rozmawiał o swoich wojennych przeżyciach, nawet ze swoimi dziećmi. Jego sprawa zyskała rozgłos w 1999 roku, w rocznicę filmu Życie jest piękne z 1997 roku; odkryto, że historia Schleifsteina była inspiracją dla scenariusza. Doprowadziło to do rozpoczęcia poszukiwań w celu przeprowadzenia z nim wywiadów.

Przetrwanie

Schleifstein urodził się jako Józef Janek Szlajfsztajn jako syn Israela i Esther Szlafsztajnów w getcie żydowskim pod Sandomierzem podczas okupacji niemieckiej[1][2]. Schleifstein i jego rodzice mieszkali w getcie sandomierskim do jego likwidacji w czerwcu 1942 r.[1], po czym zostali przeniesieni do getta w Częstochowie, gdzie jego rodzice prawdopodobnie zostali skierowani do pracy w fabryce HASAG[2]. Rodzice Schleifsteina ukrywali syna w piwnicach[3], ponieważ niemieccy strażnicy zabierali dzieci, które były zbyt małe, by mogły być wykorzystane do pracy. Naziści postrzegali je jako bezużyteczne i wysyłali na śmierć w komorach gazowych w Oświęcimiu[1]. Wspomnienia Schleifsteina z ukrywania się w piwnicach i ciemnych miejscach prześladowały go przez lata, wywołując koszmary, budząc lęk przed śmiercią i trwającą całe życie niechęć do przebywania w ciemności[3].

W 1943 r. rodzina została deportowana do obozu koncentracyjnego Buchenwald. Po przybyciu rodzice Schleifsteina zostali wysłani na prawo, aby stać się niewolniczą siłą roboczą, a on sam został wysłany na lewo, do grupy małych dzieci i osób starszych[1] lub uznanych w inny sposób za niezdolnych do pracy, którzy mieli zostać natychmiast zamordowani. Dokument American Jewish Joint Distribution Committee (JDC) z 1947 r., który po raz pierwszy ujawnił przypadek Schleifsteina, stwierdza, że „w ogólnym zamieszaniu związanym z ustawianiem się w kolejce ojciec Josepha znalazł duży worek i, surowo ostrzegając, by zachować absolutną ciszę, umieścił w nim swojego 2,5-letniego syna”[1]. Worek, zawierający skórzane narzędzia rzemieślnicze ojca i trochę ubrań, pozwolił Schleifsteinowi zostać przemyconym do obozu, niezauważonym przez strażników[2]. Matka Schleifsteina została wysłana do obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen[1]. Ci, których ustawiono po lewej stronie, zostali zamordowani[1].

Przez pewien czas Schleifstein był ukrywany przez swojego ojca z pomocą dwóch antyfaszystowskich niemieckich więźniów[4], ale w końcu został odkryty. Strażnicy SS polubili chłopca i zaczęli traktować go jak „obozową maskotkę”, szyjąc dla niego mały mundurek obozowy i każąc mu brać udział w porannych apelach[2], podczas których salutował strażnikowi i meldował: „Wszyscy więźniowie obecni”[3]. Niemniej jednak, podczas oficjalnych inspekcji przeprowadzanych przez nazistowskich urzędników Schleifstein musiał być ukrywany[3]. Wspominał, że raz został ustawiony w kolejce do egzekucji, ale został uratowany dzięki interwencji ojca[2]. Jego ojciec był ceniony za swoją pracę przy produkcji siodeł i uprzęży[3]. Schleifstein powiedział też, że w pewnym momencie ciężko zachorował i musiał mieszkać w obozowym szpitalu[2].

Wyzwolenie

Schleifstein (z przodu, w środku) z innymi dziećmi z Buchenwaldu, po wyzwoleniu

Schleifstein i jego ojciec zostali wyzwoleni przez armię amerykańską 12 kwietnia 1945 r. Żołnierze znaleźli w Buchenwaldzie ponad 21 000 więźniów[5], w tym prawie 1000 nieletnich, głównie nastolatków. Schleifstein był wielokrotnie fotografowany po wyzwoleniu obozu[6], wśród fotografii znalazło się godne uwagi zdjęcie przedstawiające go siedzącego na stopniu ciężarówki United Nations Relief and Rehabilitation Administration (patrz zdjęcie na początku artykułu)[4]. On i inne małe dzieci nie miały w co się ubrać z powodu braku odzieży, więc uszyto im stroje z mundurów żołnierzy niemieckich. Wspomnienia Schleifsteina z wyzwolenia zostały zapisane przez JDC w dokumencie z 1947 roku: „Joseph wspomina ten dzień z radością z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, że od tego dnia nie musiał się już ukrywać. Po drugie, ponieważ zaczął dostawać „dużo więcej do jedzenia i picia”. I po trzecie, co Joseph wspominał z największą radością, ponieważ było „wiele i jeszcze więcej” przejażdżek w amerykańskich czołgach i jeepach”[1].

Po wyzwoleniu JDC zorganizowało dla Schleifsteina i jego ojca leczenie w Szwajcarii. Kilka miesięcy później wrócili do Niemiec w poszukiwaniu jego matki, którą ostatecznie znaleźli w miejscowości Dachau. Rodzina mieszkała tam przez jakiś czas, a następnie wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych w 1948 roku z pomocą JDC[1]. Mieszkając tam, Joseph udzielił wywiadu dziennikarzowi i został sfotografowany w mundurze z Buchenwaldu[7]. Brał także udział w procesie załogi obozu Buchenwald, toczącym się w Dachau w Niemczech przed amerykańskim trybunałem wojskowym w dniach od 11 kwietnia do 14 sierpnia 1947. Schleifstein zeznawał w postępowaniu karnym przeciwko oskarżonym, 31 byłym strażnikom i funkcjonariuszom obozowym[1]. Spośród 31 oskarżonych, w tym czterech więźniów oskarżonych o przestępstwa przeciwko innym więźniom, 22 zostało skazanych na karę śmierci; reszta otrzymała wyroki więzienia[8].

Przez dziesięciolecia Schleifstein nie rozmawiał o swoich doświadczeniach, nawet z własnymi dziećmi[3]. Po premierze filmu Roberta Benigniego Życie jest piękne[4], opowiadającego o dziecku w obozie koncentracyjnym, archiwista JDC natknął się na dokumenty dotyczące Schleifsteina podczas szukania materiałów na wystawę[3]. Jedno ze zdjęć na wystawie było autorstwa Wendy Ewald i przedstawiało Schleifsteina. Poszukiwania przeprowadzone przez JDC i „The Jewish Week” opierały się tylko na kilku wskazówkach, ale po miesiącu znaleziono Schleifsteina mieszkającego w Nowym Jorku. Rodzina osiedliła się na Brooklynie, gdzie w 1950 roku urodził się brat Josepha, Benjamin. Israel Schleifstein zmarł w 1956 roku, a jego żona Esther w 1997 roku. Joseph Schleifstein pracował w AT&T przez 25 lat, aż do przejścia na emeryturę w 1997 roku[3].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Stewart Ain: A Real-Life ‘Life Is Beautiful’. The Jewish Week, 1999-03-26. [dostęp 2024-12-24]. (ang.).
  2. 1 2 3 4 5 6 Portrait of Joseph Schleifstein wearing his old Buchenwald uniform. United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2024-12-24]. (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 Stewart Ain: ‘Life is Beautiful’ Child Breaks 50-Year Silence. Jewish Telegraphic Agency, 1999-04-02. [dostęp 2024-12-24]. (ang.).
  4. 1 2 3 Niven 2007 ↓, s. 48.
  5. ↑ Wayne Drash: Buchenwald liberator, American hero dies at 83. CNN, 2008-08-14. [dostęp 2024-12-24]. (ang.).
  6. ↑ List of photos of or including Joseph Schleifstein. United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2024-12-24]. (ang.).
  7. ↑ Joseph Schleifstein, wearing his old Buchenwald uniform, is interviewed by a journalist. Photograph #07230. Dachau, 1946. United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 2024-12-24].
  8. ↑ Stein 2004 ↓, s. 254–255.

Bibliografia

  • Bill Niven: The Buchenwald Child: Truth, Fiction and Propaganda. Camden House, 2007. ISBN 978-1-57113-339-7. (ang.).
  • Harry Stein: Buchenwald Concentration Camp 1937–1945: a Guide to the Permanent Historical Exhibition. tłum. Judith Rosenthal. Wallstein Verlag, 2004. ISBN 3-89244-695-4. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.