Język saluan

Język saluan, także: loinang (a. loindang), madi, mondono^[2][3] – język austronezyjski używany przez grupę ludności w prowincji Celebes Środkowy w Indonezji (kabupateny Banggai i Tojo Una-Una)^[2][4]. Według danych szacunkowych (2002, 2003) posługuje się nim 77–120 tys. osób^[1].

Swoim zasięgiem obejmuje obszar na wschodnim półwyspie Celebesu Środkowego, pomiędzy obszarem języka pamona (na zachodzie) i obszarem języka balantak (na wschodzie)^[1].

Wyróżnia się trzy dialekty: loinang właściwy (baloa’, kohumama’on, lingketeng), luwuk, boalemo (kintom-pagimana-boalemo)^[1][5]. W starszych wydaniach Ethnologue wyodrębniano dwa języki saluan: nadbrzeżny i kahumamahon^[6]. Blisko spokrewniony batui również bywa włączany pod pojęcie saluan, ale sama społeczność ma odrębną tożsamość językową^[7].

Istnieje szereg nazw odnoszonych do tego języka i grupy etnicznej, w dużej mierze właściwych dla wczesnej literatury holenderskiej. Alternatywne określenie „mondono” (inne formy: mandona, mandano, mandana, mandono, mondonu, mondone, modone, mendono) pochodzi od nazwy rzeki; jest to również nazwa jednej z lokalnych miejscowości^[8]. Nazwa „loinang” (inne formy: loindang, la-inang, lojnang, loinan, luinan, loenan, toloina) odnosiła się do pewnych grup zamieszkujących wnętrze północnej części półwyspu; w szerszym znaczeniu określała też ich język, a ostatecznie została rozciągnięta na cały obszar językowy. Określeniu temu bywa przypisywane negatywne zabarwienie; prawdopodobnie zostało nadane przez osoby z zewnątrz^[9]. Termin „saluan” ma być historycznym określeniem pewnego obszaru na północnym wybrzeżu półwyspu; w końcu został rozszerzony na język tubylców i pokrewnych odmian językowych na półwyspie. W II poł. XX w. określenie „saluan” przyjęło się w literaturze; jest to też nazwa powszechnie akceptowana na poziomie lokalnym^[10]. Określenie „madi” pochodzi od charakterystycznej formy przeczenia (madi’, /madiɁ/)^[11].

Potencjalnie zagrożony wymarciem w perspektywie długoterminowej. O ile terytorium tego języka obejmuje ok. 125 wsi, to intensywność jego użycia różni się w zależności od miejscowości. Według danych z 2006 r. (dotyczących 10 wsi) jest powszechnie używany przez osoby dorosłe, ale zdecydowanie wzrasta rola języka indonezyjskiego. Zaobserwowano redukcję przekazu międzypokoleniowego; w niektórych wsiach indonezyjski staje się preferowanym środkiem komunikacji^[1]. Zagrożeniami dla żywotności saluan są migracje ludności, w tym program transmigracji^[12].

Został opisany w postaci opisów gramatycznych (1982, 1984)^[13][14] oraz słownika (2012)^[15]. Przebadano miejscową sytuację dialektalną (2015)^[16] . Jest zapisywany alfabetem łacińskim^[2].

• DavidD. Mead DavidD., EdyE. Pasanda EdyE., An Initial Appreciation of the Dialect Situation in Saluan and Batui (Eastern Sulawesi, Indonesia), Dallas: SIL International, 2015 (SIL Electronic Survey Reports 2015-013) [dostęp 2024-08-31]  (ang.).