Język tolai

Tolai
Obszar

Nowa Brytania, Nowa Irlandia (Papua-Nowa Gwinea)

Liczba mówiących

81 tys.[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 3 środek szerszej komunikacji↗
Kody języka
ISO 639-3 ksd
IETF ksd
Glottolog kuan1248
Ethnologue ksd
WALS tla
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tolai, także: kuanua[2][3], gunantuna[1][3][4], tuna[1][3], raluana[5][6] – język austronezyjski używany na półwyspie Gazelle w Papui-Nowej Gwinei, a także na pobliskich terenach Nowej Brytanii i Nowej Irlandii[2]. Według danych z II poł. XX w. posługuje się nim 81 tys. osób[1].

Był wykorzystywany jako lingua franca w działalności misjonarskiej[7]. Pod wpływem zachodnim powstało piśmiennictwo w tym języku[2]. Dawniej bywał określany jako „język nowobrytyjski”[8].

Jest silnie zróżnicowany wewnętrznie; pośród jego dialektów można wyróżnić trzy grupy: dialekty kokopo (odmiany paparatava i raluana), dialekty północnego wybrzeża (volavolo i rakunai) oraz dialekty „marginalne” (nodup, kabair, vuatom, vunamarita)[6]. Pewne znaczenie w komunikacji ponadlokalnej ma dialekt raluana, który był promowany przez misjonarzy[9].

Leksykalnie jest stosunkowo odrębny od pozostałych języków Nowej Brytanii. Część zasobu słownikowego łączy go z językiem nakanai, co może wynikać z historii handlu między regionami[8].

Spotykane są różne nazwy na określenie tego języka, przy czym określenie „tolai” (nazwa grupy etnicznej) jest preferowane w nowszej literaturze[5][10]. Sam lud Tolai posługuje się wyrażeniem a tinata tuna („prawdziwy”[11] lub „rdzenny język”[5][10]). Nazwa „kuanua”, spopularyzowana przez misjonarzy, również przyjęła się w lokalnym użyciu[5][10].

Należy do najlepiej poznanych języków Papui-Nowej Gwinei. Istnieje stosunkowo duży zasób materiałów (gramatycznych i leksykograficznych) poświęconych temu językowi[12]. Jest zapisywany alfabetem łacińskim (historycznie wypracowano kilka wersji ortografii)[2]. Niemniej wzrosło znaczenie tok pisin w roli języka pisanego[13].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kuanua, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2021-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  2. 1 2 3 4 Mühlhäusler 1990 ↓, s. 196.
  3. 1 2 3 Chowning 1969 ↓, s. 24, 37.
  4. ↑ Holger Jebens, After the Cult: Perceptions of Other and Self in West New Britain (Papua New Guinea), New York: Berghahn Books, 2013, s. 49 (przyp. 12), ISBN 978-0-85745-798-1, OCLC 426817300 [dostęp 2022-08-24] (ang.).
  5. 1 2 3 4 Mosel 1984 ↓, s. 4.
  6. 1 2 Mosel 1995 ↓, s. 727.
  7. ↑ Craig Volker, What are “church lingua franca” in PNG?, „ The National”, 2 listopada 2018 [dostęp 2022-08-14] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-14] (ang.).
  8. 1 2 Chowning 1969 ↓, s. 24.
  9. ↑ Mosel 1984 ↓, s. 9.
  10. 1 2 3 Terry Crowley, John Lynch, Malcolm Ross, The Oceanic Languages, Richmond: Curzon Press, 2002, s. 22, DOI: 10.4324/9780203820384, ISBN 978-0-7007-1128-4, ISBN 978-0-203-82038-4, ISBN 978-0-415-68155-1, OCLC 847627595 (ang.).
  11. ↑ John Lynch, Pacific Languages: An Introduction, Honolulu: University of Hawaiʻi Press, 1998, s. 40, DOI: 10.2307/j.ctv893h2b, ISBN 978-0-8248-1898-2, ISBN 978-0-8248-4258-1, ISBN 978-0-8248-8183-2, OCLC 605554571, JSTOR: j.ctv893h2b (ang.).
  12. ↑ Mosel 1984 ↓, s. 12.
  13. ↑ Mühlhäusler 1990 ↓, s. 197.

Bibliografia

  • Ann Chowning, The Austronesian languages of New Britain, [w:] Arthur Capell, Ann Chowning, Stephen A. Wurm, Papers in Linguistics of Melanesia No. 2, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1969 (Pacific Linguistics A-21), s. 17–45, DOI: 10.15144/PL-A21, ISBN 0-85883-002-7, OCLC 871658881 [dostęp 2023-09-23] (ang.).
  • Ulrike Mosel, Tolai Syntax and Its Historical Development, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1984 (Pacific Linguistics B-92), DOI: 10.15144/PL-B92, ISBN 0-85883-309-3, OCLC 12221555 [dostęp 2024-08-04] (ang.).
  • Ulrike Mosel, Tolai, [w:] Darrell T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 727–730, DOI: 10.1515/9783110884012.2.727, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232 (ang.).
  • Peter Mühlhäusler, ‘Reducing’ Pacific languages to writings, [w:] John E. Joseph, Talbot J. Taylor (red.), Routledge Library Editions: Linguistics, t. 4: Ideologies of Language, Abingdon–New York: Routledge, 1990, s. 189–205, DOI: 10.4324/9781315880341, ISBN 978-1-315-88034-1, ISBN 978-0-415-71578-2, OCLC 1268179820 (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.