Język yuchi
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
4 (2016) | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 5 krytycznie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 8b prawie wymarły↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | yuc | ||
| IETF | yuc | ||
| Glottolog | yuch1247 | ||
| Ethnologue | yuc | ||
| WALS | yuc | ||
| Występowanie | |||
 | |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język yuchi – język rdzennych Amerykanów używany w północno-zachodniej Oklahomie, w pobliżu Sapulpy i Bristow.
W 1972 roku James M. Crawford oszacował, że tylko 35 osób posługuje się w różnym stopniu tym językiem[1]. W 2016 roku tylko 4 osoby używały tego języka[2].
Klasyfikacja
Yuchi jest niekiedy klasyfikowany jako język izolowany, ponieważ nie stwierdzono jego pokrewieństwa z innymi językami. Niektórzy językoznawcy uważali jednak, że yuchi jest w niewielkim stopniu powiązany z rodziną języków makrosiouańskich: Sapir w 1921 r. i 1929 r., Haas w 1951 r. i 1964 r., Elmendorf w 1964 r., Rudus w 1974 r. i Crawford w 1979 r.[3]
W 1997 r. organizacja Euchees United Cultural Historical Educational Efforts (EUCHEE) stwierdziła, że język yuchi ma dwa główne dialekty: Duck Creek/Polecat i Bigpond[4].
Rozpowszechnienie
Yuchi jest używany w niektórych hrabstwach północno-wschodniej Oklahomy, zamieszkanych przez Yuchi: Tulsa, Okmulgee, i Creek[5]. W 1997 r. tylko 12–19 starszych ludzi z populacji Yuchi liczącej 1500 osób mówiło płynnie w języku yuchi. W 2009 r. żyło już tylko 5 osób, których pierwszym językiem był yuchi.
Historia badań
W 1885 r. szwajcarski językoznawca Albert Gatschet opisał różne kurioza języka yuchi. Twierdził, że to nie przymiotniki są wyrażane liczbą, a rzeczowniki i że rzeczowniki są zapisywane z dodatkiem partykuły ha (pochodzącej od terminu wahále, oznaczającego wiele), co sprawia, że słowo jest w istocie w liczbie mnogiej. Oprócz tego wskazał na to, że yuchi nie jest już językiem archaicznym, ponieważ posiada fleksję, a liczba podwójna zanikła[6].
W 1907 roku Frank G. Speck opublikował Ethnology of Yuchi Indians, w której zawarł stwierdzenia, że yuchi ma tylko jeden dialekt, że fleksja nie jest cechą charakterystyczną yuchi i że nie ma prawdziwej liczby mnogiej. Te informacje są sprzeczne z badaniami dokonanymi przez Alberta S. Gatscheta w poprzednim wieku[7].
W 1997 r. organizacja Euchees United Cultural Historical Educational Efforts wydała publikację pod nazwą Euchees: Past and Present. Organizacja wskazała na istnienie dwóch dialektów, jednego z Duckcreek/Polecat i drugiego z Bigpond. Zaprzecza to teorii o jednym dialekcie sformułowanej przez Specka w 1907 r.[4]
Status
Z powodu asymilacji ludności w kulturze anglojęzycznej, do dziś tylko kilka osób posługuje się językiem yuchi w stopniu zaawansowanym.
W 2000 r. szacunkowa liczba osób posługujących się yuchi w stopniu zaawansowanym wynosiła 15, lecz w 2006 r. zmalała do 7[8], w 2010 r. do 5[9] i w 2013 r. do 4[9]. W 2016 r. zmarła rodzima użytkowniczka języka yuchi, Josephine Wildcat Bigler. Była aktywna w nagrywaniu i zachowywaniu języka yuchi dla przyszłych pokoleń[10].
Język yuchi nauczany jest bezpłatnie w szkołach w Sapulpie, w stanie Oklahoma[11].
Fonologia
Samogłoski
| przednie | centralne | tylne | |
|---|---|---|---|
| przymknięte | i | u | |
| średnie | e ɛ̃ | o | |
| otwarte | æ | a ã |
Spółgłoski
Przypisy
- ↑ Crawford i inni, Studies in southeastern Indian languages, Ateny: University of Georgia Press, 1975, ISBN 0-8203-0334-8, OCLC 1259491 [dostęp 2020-10-28].
- ↑ Yuchi / Euchee alphabet, pronunciation and language [online], omniglot.com [dostęp 2020-10-28].
- ↑ Marianne Mithun, The Languages of Native North America, Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
- 1 2 Euchees: Past and Present, Sapulpa: E.U.C.H.E.E, 1997.
- ↑ William C. Sturtevant, Handbook of North American Indians, Waszyngton: Smithsonian Institution, ISBN 978-0-16-080388-8, OCLC 13240086 [dostęp 2020-10-28].
- ↑ Albert Gatschet, The Yuchi Tribe and its Language, „Science”, 5.112, 1885, s. 253.
- ↑ Frank G. Speck, Ethnology of Yuchi Indians, Philadelphia: University Museum – UPenn, 1909.
- ↑ IWS Language Status [online], ahalenia.com [dostęp 2020-10-28].
- 1 2 Our partners and advisors: The Euchee Language Project [online], Cultural Survival, 8 kwietnia 2016 [dostęp 2020-10-28] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-08].
- ↑ One of the Last Remaining Native Yuchi Speakers Passes [online], www.culturalsurvival.org [dostęp 2020-10-28] (ang.).
- ↑ EUCHEELP.ORG [online], eucheelp.org [dostęp 2020-10-28].