Języki torricelli
| Obszar |
Papua-Nowa Gwinea (Góry Torricelliego) |
|---|---|
| Kody rodziny językowej | |
| Glottolog | nucl1708 |
| Występowanie | |
 Lokalizacja geograficzna języków torricelli (klasyfikacja – Foley 2018) | |
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. | |
Języki torricelli – rodzina ponad pięćdziesięciu języków papuaskich z rejonu Gór Torricelliego w północno-zachodniej Papui-Nowej Gwinei.
W większości są bardzo słabo poznane (z wyjątkiem języków arapeskich)[1]. C.L. Voorhoeve (1987) postuluje, że są spokrewnione z językami zachodniopapuaskimi, z którymi dzielą wiele cech typologii[2], ale G. Reesink (1996) wstępnie odrzuca tę hipotezę, gdyż nie potwierdzają tego żadne dane leksykalne[3].
Występuje w nich szyk zdania SVO (rzadki w językach papuaskich)[1][4]. Szyk SOV również jest spotykany[5][6]. Charakterystyczną cechą rodziny są złożone systemy klas rzeczowników[1][7]. Rzeczowniki mają nieregularne formy liczby mnogiej[8]. Język monumbo (mambuwan) – stosunkowo dobrze opisany przez misjonarzy – wyróżnia się bogatą morfologią[9].
Obecność szyku SVO – w przypadku języków papuaskich – bywa tłumaczona kontaktem z językami austronezyjskimi, przy czym nie odnotowano, żeby języki torricelli znalazły się pod znaczącym wpływem tej rodziny. M. Donohue (2005) sugeruje, że cecha ta należy do pierwotnego profilu języków torricelli[10].
Klasyfikacja[11]
- rodzina – torricelli
- gałąź – Języki kombo-arapeskie
- podgałąź – Języki arapeskie (abu-arapeski, arapeski górski, arapeski południowy, arapeski bumbita)
- podgałąź – Języki kombio (aruek, eitiep, kombio, torricelli, wam, yambes)
- gałąź – Języki maimai
- podgałąź – Języki beli (beli)
- podgałąź – Języki laeko-libuat (laeko-libuat)
- podgałąź – Języki maimai właściwe (heyo, siliput, yahang)
- podgałąź – Języki wiaki (minidien)
- gałąź – Języki marienberskie (buna, bungain, elepi, juwal, kamasau, urimo, wiarumus)
- gałąź – Języki monumbo (lilau, monumbo)
- gałąź – Języki urim (urim)
- gałąź – Języki wapei-palei
- podgałąź – Języki palei (agi, amol, aruop, bragat, nabi, wanap, makrojęzyk aiku (ambrak, yangum dey, yangum gel, yangum mon))
- podgałąź – Języki urat (urat)
- podgałąź – Języki wapei (au, dia, elkei, gnau, ningil, olo, sinagen, valman, yapunda, yau, yil, yis)
- gałąź – Języki wapei zachodnie (języki one, seta, seti)
- podgałąź – Języki one (one inebu, one kabore, one kwamtim, one molmo, one północny, one południowy)
- gałąź – Języki kombo-arapeskie
Przypisy
- 1 2 3 Foley 2018a ↓, s. 297.
- ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 724–726.
- ↑ Reesink 1996 ↓, s. 17.
- ↑ Schapper 2021 ↓, s. 486.
- ↑ Voorhoeve 1987 ↓, s. 724.
- ↑ Foley 2018a ↓, s. 298.
- ↑ Foley 2018b ↓, s. 898–899.
- ↑ William A. Foley, The Papuan Languages of New Guinea, Cambridge: Cambridge University Press, 1986, s. 241, ISBN 0-521-28621-2, OCLC 13004531 [dostęp 2023-03-14] (ang.).
- ↑ Foley 2018a ↓, s. 299.
- ↑ Donohue 2005 ↓, s. 533–535.
- ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Torricelli, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 17, Dallas: SIL International, 2013–2014 [dostęp 2020-05-01] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-16] (ang.).
Bibliografia
- Mark Donohue, Word Order in New Guinea: Dispelling a Myth, „Oceanic Linguistics”, 44 (2), 2005, s. 527–536, DOI: 10.1353/ol.2005.0033, ISSN 1527-9421, OCLC 5546555704, JSTOR: 3623352 (ang.).
- William A. Foley, The Languages of the Sepik-Ramu Basin and Environs, [w:] Bill Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018a (The World of Linguistics 4), s. 197–432, DOI: 10.1515/9783110295252-003, ISBN 978-3-11-029525-2, ISBN 978-3-11-028642-7, OCLC 1041880153 (ang.).
- William A. Foley, The morphosyntactic typology of Papuan languages, [w:] Bill Palmer (red.), The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide, Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018b (The World of Linguistics 4), s. 895–937, DOI: 10.1515/9783110295252-008, ISBN 978-3-11-029525-2, ISBN 978-3-11-028642-7, OCLC 1041880153 (ang.).
- Ger P. Reesink, Morpho-syntactic features of the Bird’s Head languages, [w:] Ger P. Reesink (red.), Studies in Irian Languages, Part 1, Jakarta: Badan Penyelenggara Seri NUSA, Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya, 1996 (NUSA 40), s. 1–20, OCLC 770724747 [dostęp 2023-02-17] (ang.).
- Antoinette Schapper, Linguistic Melanesia, [w:] Yaron Matras, Evangelia Adamou (red.), The Routledge Handbook of Language Contact, Abingdon–New York: Routledge, 2021 (Routledge Handbooks in Linguistics), s. 480–502, DOI: 10.4324/9781351109154, ISBN 978-1-351-10915-4, OCLC 1137737390 (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve, Worming one’s way through New Guinea: The chase of the peripatetic pronouns, [w:] Donald L. Laycock, Werner Winter (red.), A world of language: papers presented to Professor S.A. Wurm on his 65th birthday, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1987 (Pacific Linguistics C-100), s. 709–727, ISBN 0-85883-357-3, OCLC 17669962 [dostęp 2023-02-09] (ang.).