Jablonovské sedlo

Jablonovské sedlo (535 m n.p.m.; też Lipovnícke sedlo, niewłaściwie: Soroška) – przełęcz w Krasie Słowacko-Węgierskim, wyznaczająca granicę pomiędzy Płaskowyżem Silickim (słow. Silická planina) na zachodzie a Górnym Wierchem (słow. Horný vrch) na wschodzie. Stanowi przejście z Kotliny Rożniawskiej na północy do Kotliny Turniańskiej na południu.

Przełęcz ważna komunikacyjnie. Przebiega przez nią droga krajowa nr 50 z Rożniawy do Koszyc oraz wytyczony nią międzynarodowy szlak drogowy E571. Jest to jedyne obecnie połączenie drogowe dostępne dla pojazdów samochodowych pomiędzy Kotliną Rożniawską a Kotliną Turniańską. Na przełęczy nie ma przystanku autobusowego. Pod przełęczą przechodzi kolejowy tunel jabłonowski (słow. Jablonovský tunel), którym przebiega linia kolejowa z Rożniawy do Koszyc^[1].

Nazwa przełęczy pochodzi od nazwy wsi Jablonov nad Turňou, leżącej u południowych podnóży przełęczy, już w Kotlinie Turniańskiej. Zwyczajowa nazwa „Soroška”, używana dla przełęczy przez Słowaków, nie jest poprawna. Pochodzi od węg. Szoroskő - Ciasny Kamień. Odnosi się ona jedynie do grupy skał u południowych podnóży przełęczy (nad wsią Hrušov) oraz do funkcjonującej na siodle przełęczy znanej restauracji („Koliba Soroška”)^[1].

Jeszcze na początku XIX w. brak było bezpośredniego połączenia drogowego pomiędzy Kotliną Rożniawską (Rożniawą) a Kotliną Turniańską (Moldava nad Bodvou). Inicjatorem budowy był książę Esterházy, którego rozległe "państwo" z siedzibą w Bódvaszilas obejmowało także szereg wsi w Kotlinie Rożniawskiej. Zadania wytyczenia drogi oraz pokierowania jej budową podjął się ówczesny „inżynier krajowy” majątków Esterházych, Keresztély Raisz (1766 – 1849). Na budowie drogi, która trwała wiele lat, obok robotników miejscowych pracowało wielu pracowników zagranicznych, głównie Włochów, dobrze zaznajomionych z pracami strzelniczymi w skalistym terenie. Droga została ostatecznie ukończona w 1829 r.^[2] W 2016 r. planowane jest rozpoczęcie budowy dwururowego tunelu drogowego Soroška długości ok. 4,6 km, który zostanie poprowadzony 50 m poniżej obecnego tunelu kolejowego.

Przełęcz stanowi węzeł znakowanych szlaków turystycznych. Prowadzą z niej:

• znaki czerwone na wschód, przez płaskowyż Horný vrch i Bôrčanské sedlo do górnego wylotu Doliny Zádielskiej – 4 h 15 min.;
• znaki czerwone na zachód, przez Płaskowyż Silicki do Silicy – 3 h;
• znaki żółte na południe, do wsi Hrušov – 1 h.

• Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca ČSSR, č. 41, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-020-5;
• Slovenský kras. Domica. Turistická mapa 1:50 000, 3 wyd., wyd. VKÚ Harmanec 2007, ISBN 80-8042-413-6.