Jagiellonia Białystok w latach 1920–1923

W maju 1920 roku żołnierze stacjonującego w Białymstoku Batalionu Zapasowego 42 Pułku Piechoty powołali do życia Koło Sportowe - sekcję piłki nożnej. Zespół dokładnie nosił nazwę K.S.B.Z. 42PP, czyli Klub Sportowy Batalionu Zapasowego 42 Pułku Piechoty. Klub przyjął biało-czarne barwy. Drużyna rozgrywała swoje mecze na placu przy koszarach 42 Pułku Piechoty przy ul. Tragutta. Wówczas był to jedyny plac w mieście, gdzie można było rozgrywać mecze w piłkę nożną, a dzięki uprzejmości dowództwa jednostki z boiska mogły korzystać wszystkie białostockie drużyny.

Pierwszy mecz odbył się 30 maja z miejscową drużyną Kresowców. Wojskowi wygrali 5:1.

Mecze i wyniki WKS 42PP Białystok w 1920
Lp.	Data, Kraj, Miasto	Mecze	Frekw.	D/W boisko	Przeciwnik	Wynik	Strzelcy bramek	Sędzia	Źródło
1	30.05.1920 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Kresowcy Białystok	5:1 (3:1)	Hamczyk 3' 44' Nowak 31' 59' Ambrust 68'	Bennet Mieczysław	KSBZ 42PP[1]

• Z powodu uczestnictwa 42 Pułku w działaniach wojennych rozwój sportowy klubu w tym okresie był ograniczony. Dnia 22 sierpnia 1921 roku odbyło się uroczyste powitanie^[2] żołnierzy 42 Pułku Piechoty powracających do koszar.
• Po zakończeniu działań wojennych życie piłkarskie w Białymstoku rozkwitło, powstawały nowe drużyny i to głównie z nimi wojskowi toczyli boje w meczach towarzyskich.

Mecze i wyniki WKS 42PP Białystok w 1921 roku
Lp.	Data, Kraj, Miasto	Mecze	Frekw.	D/W boisko	Przeciwnik	Wynik	Strzelcy bramek	Sędzia	Źródło
1	19.06.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Naprzód Białystok	1:0	b.d.	-	[3][4]
2	31.07.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Makkabi Warszawa	3:0 (1:0)	-	Ludertowicz	[5]
3	31.07.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	KS "Śmiały" Warszawa	15:0 (9:0)	-	-	[6]
4	?.07.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	WKS 10PU Białystok	6:0 (-)	-	-	[7]
5	?.08.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Korona Warszawa	5:2 (0:2)	Romeczko 49' Dyda 52' 55' (b.d)x2 wyróżniony Ludertowicz	Koziołkowski	[8][9]
6	4.09.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Warszawianka	1:6 (1:2)	-	Koziołkowski	[10][11]
7	13.09.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Makabi Białystok	9:0 (3:0)	Dyda x4, Nowakowski x4, Ślusarczyk x1(karny) wyróżniony Ślusarczyk pomocnik środkowy	Koziołkowski	[12]
8	8.10.1921 Białystok	turniej[13]	-	D/ul.Tragutta	Makabi II Białystok	1:0 (0:0)	(b.d.) 89' wyróżniony Szwaracki (obrona), Szlauer (napastnik)	Ropelski B	[14]
9	8.10.1921 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	WKS 79pp Słonim	3:5 (3:3)	-	-	[14]
10	10.10.1921 Białystok	turniej	-	D/ul.Tragutta	Makabi Białystok	0:4 (0:2)	-	Szlauer	[14]
11	14.10.1921 Białystok	turniej	-	D/ul.Tragutta	Naprzód Białystok	18:0 (-)	-	Frejnkel	[15]
12	15.10.1921 Białystok	turniej	-	D/ul.Tragutta	Makabi Białystok	4:3 (2:1)	Wiśniewski 19' Dyda 25' 67'(karny) 79' wyróżniony Wiśniewski, Dyda, ppor.Krasicki	Dudziak	[15]

Dnia 23 września^[19] odbyło się otwarcie nowego boiska przy koszarach 42 Pułku Piechoty na ul.Traugutta. Boisko miało wymiary 105x68m^[20] oraz posiadało bieżnię.

Mecze i wyniki WKS 42PP Białystok w 1923
Lp.	Data, Kraj, Miasto	Mecze	Frekw.	D/W boisko	Przeciwnik	Wynik	Strzelcy bramek	Sędzia	Źródło
1	6.05.1923 Białystok	tow.	-	Zwierzyniec(?)	Strzelec Białystok	1:8	-	-	[21]
1	14.07.1923 Białystok	tow.	-	ul.Lipowa 52	Bielski KS	3:0	-	-	[22]
2	16.07.1923 Białystok	tow.	-	ul.Lipowa 52	BOSO II Białystok	1:2	-	-	[23]
3	15.08.1923 Białystok	tow.	-	ul.Lipowa 52	BOSO Białystok	1:5	-	-	[24]
4	18.08.1923 Białystok	tow.	-	b.d.	BOSO Białystok	1:1	-	-	[25]
5	25.08.1923 Białystok	tow.	-	ul.Lipowa 52	WKS Grodno	5:1	-	-	[26]
6	26.08.1923 Białystok	tow.	-	ul.Lipowa 52	WKS Grodno	0:2	-	-	[26]
7	1.09.1923 Białystok	tow.	-	b.d.	Trumpeldor Białystok	7:2	-	-	[27]
8	8.09.1923 Białystok	tow.	-	b.d.	Makabi Grodno	12:0	-	-	[28]
9	9.09.1923 Białystok	tow.	-	b.d.	Makabi Grodno	6:1	-	-	[28]
10	16.09.1923 Białystok	tow.	-	b.d.	ŻKS Białystok	2:0	-	Bennet Mieczysław	[29]
11	23.09.1923 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Warszawianka	4:1	-	-	[19]
12	25.09.1923 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	BOSO Białystok	5:0	-	-	[19]
13	30.09.1923 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	Warszawianka	3:3	-	-	[30]
14	2.10.1923 Białystok	tow.	-	D/ul.Tragutta	ŻKS Białystok	4:1	-	-	[30]

Historia pierwszych meczów przy Traugutta sięga roku 1913. Pierwszy mecz piłki nożnej rozegrano 21 lipca 1913 roku właśnie na placu ćwiczeń stacjonującego w Białymstoku 64 Kazańskiego Pułku Piechoty. Był to międzynarodowy pojedynek, żołnierze niemieccy kontra rosyjscy z wynikiem końcowym 2:2. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na terenach koszar stacjonował 42 Pułku Piechoty. W latach 1920–1926 boisko przy Traugutta było główną areną Białegostoku. W roku 1923 przebudowane, a w zasadzie zbudowane od nowa posiadało bieżnię i małe drewniane trybuny.

• Tekst z Tygodnika Sportowego z dn.12.08.1922r., cyt. "Dnia 30 lipca gościła „Makkabi" białostocka drużynę warszawską. (Makabi Białystok – Makabi Warszawa 1:6^[31],) Boisko bardzo kiepskie, piaszczyste, piłka sama „stoppuje". Jest to jedyne boisko w Białymstoku na dziedzińcu koszarowym 42 p.p., z którego dowództwo tegoż pułku w zrozumieniu doniosłego znaczenia rozwoju sportu, zezwala bezinteresownie korzystać innym cywilnym klubom sportowym, (czego w innych miastach kresowych niestety nie widać).""
• Tekst z Tygodnika Sportowego z dn.28.10.1922r., cyt. Wiele pomogło sportom i tutejszem Dowództwo 42 p. p., które pozwala korzystać z boiska wojskowego, (jedynego w naszem mieście) za co należy mu się gorące podziękowanie. Także p. Ludertowiczowi, który ofiarował dużo energji i czasu dla dobra sportu tutejszego, należy się wdzięczność tutejszych klubów.^[32]
• Jak podaje Tygodnik Sportowy^[33] w styczniu tego roku środowisko sportowe, a w szczególności Związek Strzelecki w osobach komendanta związku Mieczysława Banneta oraz Haknberga, zwróciły się do władz miejskich o wydzierżawienie placu pod budowę boiska w Białymstoku. Do tej pory drużyny białostockie korzystały z boiska (placu) przy koszarach 42 Pułku Piechoty przy ul.Tragutta lub placu-boiska BOSO przy Lipowej 52. Władze miejskie zgodziły się i przeznaczyły działkę w Parku Zwierzyńcu, a nad budową zgodził się bezinteresownie czuwać architekt miejski inż.Rybałowicz. Prace nad budową boiska miały rozpocząć się w marcu 1923 roku, a koszt budowy miały ponieść kluby i towarzystwa sportowe. Prace ta nie doszły do skutku, powrócono do inicjatywy budowy stadionu miejskiego dopiero w 1926 roku.
• Jak donosi Dziennik Białostocki w 1922 roku popularność futbolu sprawiła, że piłka nożna stała się "plagą" sportową w Białymstoku. A to za sprawą wszechobecnej młodzieży, która wszędzie gra w futbol nie bacząc na przechodniów^[34].
• Otwarcie boiska przy koszarach 42 PP przy ul.Traugutta. Jak podaje Dziennik Białostocki sporym nakładem sił i finansów, dowództwo oraz korpus oficerski 42 Pułku Piechoty, wybudowano profesjonalne boisko z bieżnią lekkoatletyczną na terenie koszar przy ul.Tragutta. Prace trwały około 3 miesięcy, a uroczyste otwarcie nastąpiło dnia 23 września 1923 roku, wstęgę przeciął dowódca Pułku p.Pułk. Kustroń. W tym dniu wojskowi zmierzyli się w meczu z Warszawianką, który to białostoczanie wygrali 4:1.^[19][20]

• W roku 1920 powstała drużyna Kresowców, niewiele wiadomo o jej działalności, jedynie to, że rozegrała kilka meczów w 1920 roku, min. z 42PP i Makabi.
• Jak podaje prasa, w listopadzie 1920 roku reaktywowano^[35] żydowski klub sportowy Makabi, co prawda Makabi grało już wcześniej, w kwietniu 1920 roku z Kresowcami^[36]. Z powodu braku rejestracji^[37] w latach 1923–1925 Makabi występowało pod nazwą Amatorzy.
• W kwietniu 1921 roku powstał klub sportowy Strzelec należący do Związku Strzeleckiego, i to on na początku lat 20. był najlepszym klubem z Białegostoku. Strzelec większość swoich meczów rozgrywał przy koszarach na ul.Poniatowskiego.
• Silną konkurencję stanowili tzw. bosacy, czyli drużyna BOSO należąca do straży pożarnej. Co ciekawe to BOSO jako drugie w mieście posiadało swoje boisko, które mieściło się na zapleczu kamienicy BOSO przy ul.Lipowej 52. Niestety jak donosiła prasa boisko to było równie fatalne jak to przy koszarach na Traugutta. 4 maja 1924 roku BOSO otworzyło nowe boisko na ul.Kolejowej 8.
• Oprócz wojskowych z 42 PP pojawiały się co jakiś czas inne drużyny wojskowe np. WKS 10 Pułku Ułanów, czy WKS ZM3 Białystok.
• W 1921 roku powstał klub Naprzód należący do organizacji skautów, która po swojej reformie przerodziła się w organizację harcerzy RP. Klub zatem zmienił nazwę na HKS (Harcerski Klub Sportowy) i brał udział w latach 20 w rozgrywkach ligowych.
• Także w roku 1921 powstało Towarzystwo Gimnastyczne Sokół.
• Gimnazjum Białystok (1921-1923), od 1923 znane jako UKS Białystok (Uczniowski KS). UKS powstał w sierpniu 1923 roku, pierwszy swój mecz rozegrali 1 września 1923r. wygrywając na wyjeździe z Makabi Grodno 4:0.
• Trumpeldor Białystok powstał w 1922 roku drużyna skautów Żydowskich, związek imienia Józefa Trumpeldora w skrócie Betar lub Bejtar.
• 1922 powstał ŻKS Białystok, który jako nieliczna nowo powstała drużyna posiadała swoje boisko treningowe^[20].

• Tygodnik Sportowy, organ niezależny dla wychowania fizycznego młodzieży 1921-1923
• JerzyJ. Górko JerzyJ., Piłkarskie Dzieje Podlasia, Żelechów: sendsport.pl księgarnia kibica, [cop. 2010], ISBN 978-83-61418-03-0, OCLC 823782412 . Brak numerów stron w książce
• Przegląd Sportowy rok 1924.
• Klubowa historia polskiej piłki nożnej do 1939 roku Tom I, regiony, baraże, frekwencja. Jan Goksiński, ISBN 978-83-935604-3-1
• Stadjon - rok 1924
• Słowo - rok 1924
• Dziennik Białostocki rok 1924
• Koszary przy Ul.Traugutta