Jan Belau
 porucznik | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 lipca 1912 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 września 1944 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  | |
Jan Belau ps. „Mewa”, „Mewa z Gdyni”, „Morski”, „Mściwój” (ur. 18 lipca 1912 w Sztumie, zm. 23 września 1944 pod Ocyplem) – porucznik rezerwy Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, szef wywiadu i grupy szturmowej Inspektoratu Rejonowego AK „Wybrzeże”[1].
Życiorys
Uczęszczał do gimnazjum humanistycznego w Tczewie, gdzie w 1932 zdał maturę[2]. Następnie studiował medycynę na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie[3] (według innego źródła w Warszawie)[2]. Był członkiem Związku Harcerstwa Polskiego[2]. Brał udział w wojnie obronnej 1939[3]. Dostał się do niewoli niemieckiej i został osadzony w Oflagu X B Nienburg koło Hanoweru, z którego go zwolniono[2].
Zamieszkał w Gdyni, gdzie pracował jako pomocnik ogrodnika, a następnie asystent lekarski. Związał się z lokalną konspiracją, zostając członkiem ZWZ-AK. Jednocześnie utrzymywał kontakty z Tajnym Hufcem Harcerzy i Związkiem Jaszczurczym. W 1942 został dowódcą grupy rozpoznawczo-dywersyjnej i oficerem wywiadu Inspektoratu „Wybrzeże” AK. Faktycznie stał na czele samodzielnego nadmorskiego ośrodka dywersyjno-wywiadowczego AK. Był współorganizatorem i uczestnikiem akcji zbrojnych i wywiadowczych na terenie Gdyni, m.in. w stoczni gdyńskiej oraz na lotnisku i zakładach lotniczych w Babich Dołach, gdzie jesienią 1943 zdobyto plany torpedy silnikowej B-4 oraz zdjęcia zdalnie kierowanej torpedy tzw. Friedensengel. 1 października 1943 roku dowodził zamachem na Obersturmführera SS Otto Rascha w Lęborku. Wraz z siecią wywiadu ofensywnego „Lombard” uczestniczył w przerzutach z portów w Gdyni i Szczecinie do Szwecji uciekinierów i zagrożonych aresztowaniem[2]. Przypuszczalnie w połowie 1942 roku nawiązał kontakt z wywiadem morskim „Alfa”[3]. Opracował załączniki do ogólnego planu desantu morskiego oraz zrzutów w 1944 na obszarze Puck-Wejherowo-Gdynia[2]. 21 sierpnia 1944 został aresztowany przez gestapo w wyniku inflitacji agentów Witolda Świętochowskiego ps. „V-2”, Przybylskiego ps. „Waltisch” i Dobrowolskiego[1][4]. Był więziony w Gdańsku, następnie w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof[4]. Pomimo brutalnego przesłuchiwania i tortur nie wyjawił żadnych informacji[5]. 23[5] lub 31 września został rozstrzelany wraz z jedenastoma innymi zakładnikami w lesie pod Ocyplem[4].
Odznaczenia
- Krzyż Armii Krajowej – pośmiertnie 5 kwietnia 1983[6]
- Medal Wojska czterokrotnie – 15 sierpnia 1948[6]
Przypisy
- 1 2 Komorowski 1993 ↓, s. 33-34.
- 1 2 3 4 5 6 Komorowski 1993 ↓, s. 33.
- 1 2 3 Zakrzewska 1994 ↓, s. 28.
- 1 2 3 Zakrzewska 1994 ↓, s. 29.
- 1 2 Komorowski 1993 ↓, s. 34.
- 1 2 Archiwum Zawackiej. Belau Jan ps. „Mewa”, „Morski”. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa. s. 13. [dostęp 2025-01-21].
Bibliografia
- Krzysztof Komorowski, Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk: Novus Orbis, 1993.
- Anna Zakrzewska, Belau Jan ps. „Mściwój”, „Mewa”, „Morski”, [w:] Hanna Maciejewska-Marcinkowska, Elżbieta Zawacka (red.), Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939–1947, t. 1, Toruń: Fundacja „Archiwum Państwowe Armii Krajowej”, 1994.