Jan Brzeskot
| Data i miejsce urodzenia |
16 czerwca 1873 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
9 kwietnia 1937 |
| Zawód, zajęcie |
działacz związkowy i narodowy, redaktor naczelny, radny Rady Miejskiej w Katowicach, poseł na Sejm Śląski |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Rodzice |
Feliks Brzeskot, Agnieszka z d. Biernaczyk |
Jan Brzeskot (ur. 16 czerwca 1873 w Łęce Wielkiej, zm. 9 kwietnia 1937 w Pieruszycach) – polski działacz związkowy i narodowy, redaktor naczelny „Polaka”, radny Rady Miejskiej w Katowicach (1919–1929), poseł na Sejm Śląski III kadencji.
Życiorys
Urodził się 16 czerwca 1873 roku w Łęce Wielkiej w rodzinie rolnika Feliksa i Agnieszki z domu Biernaczyk[1][2][3]. Po ukończeniu szkoły ludowej[4], w 1896 roku z przyczyn ekonomicznych wyemigrował do Westfalii i Nadrenii, gdzie pracował w górnictwie. Jeszcze w tym samym roku wstąpił do Związku Górników Chrześcijańskich (niem. Katholischer Bergarbeiter Verband). Wyróżniał się w pracy agitacyjnej, dlatego też związek skierował go w 1901 roku do szkoły społecznej w Mönchengladbach[3]. Na emigracji rozpoczął działalność społeczno-narodową wśród tamtejszych Polaków[2] – ukończenie szkoły społecznej w 1903 roku pozwoliło mu na podjęcie stanowiska urzędnika do spraw obrony prawnej w nowo powstałej organizacji polskiej robotników – w Zjednoczeniu Zawodowym Polskim[3].
Prześladowany przez władze niemieckie za działalność narodową[2] i na skutek nieporozumień z kierownictwem Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w 1905 roku przeniósł się na teren Królestwa Polskiego, gdzie w Łodzi prowadził działalność oświatowo-wychowawczą wśród robotników w ramach polskich związków zawodowych. Brał udział w zorganizowaniu 15 związków branżowych, z których najsilniejszy był związek włókienniczy zrzeszający w 1907 roku około 30 tys. członków. Z powodu tej działalności był siedmiokrotnie aresztowany przez carską służbę bezpieczeństwa[3]. Został przez władze rosyjskie w 1908 roku zmuszony do emigracji – zakutego w kajdany przetransportowano go do Katowic, gdzie oddano w ręce niemieckiej policji[1].
W latach 1908–1914 mieszkał w Bogucicach (późniejsza część Katowic), gdzie aktywnie działał społecznie i zawodowo[3]. W 1911 roku założył bogucickie gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, któremu przewodniczył w latach 1912–1919[5]. W 1911 roku kandydował z ramienia Polskiego Towarzystwa Wyborczego do Reichstagu, a w 1913 roku był sekretarzem Polskiego Towarzystwa Wyborczego w wyborach do Rady Miejskiej w Katowicach[3].
W trakcie I wojny światowej został powołany do Armii Cesarstwa Niemieckiego. Po zwolnieniu go ze służby wrócił na Górny Śląsk i zaczął aktywną działalność w Zjednoczeniu Zawodowym Polskim[1]. Od 1919 roku pracował w redakcji „Polaka”, zostając później jego redaktorem naczelnym[6]. W wyborach komunalnych 9 listopada 1919 roku został wybrany do Rady Miejskiej w Katowicach, będąc jednym z ośmiu osób zrzeszonych w polskim kole radnych[7]. W Radzie Miejskiej pełnił funkcję sekretarza[8]. Radnym był do 1929 roku[1].
W trakcie plebiscytu pełnił funkcję przewodniczącego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego na miasto Katowice[1]. Brał także aktywny udział w trakcie II i III powstania śląskiego[6].
Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski w 1922 roku poświęcił się głównie pracy w Zjednoczeniu Zawodowym Polskim[6]. 1 lutego 1924 roku został prezesem Związku Pracowników Umysłowych Zjednoczenia Zawodowego Polskiego[1]. Ponadto pracował jako członek rady Zjednoczenia Zawodowego Polskiego i zarządu Spółki Wydawniczej „Zjednoczenie”[2]. Był także członkiem zarządu Katowickiego Okręgu Dzielnicy Śląskiej Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce. W latach 1927–1929 był sekretarzem zarządu, a w latach 1933–1934 gospodarzem Dzielnicy Śląskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce[5].
W latach 1930–1935 pełnił funkcję posła na Sejm Śląski III kadencji, wybrany z ramienia antysanacyjnego Katolickiego Bloku Ludowego w okręgu nr 1 Cieszyn[6][4].
W 1935 roku mieszkał przy ulicy J. Kilińskiego 5 w Katowicach[9]. 30 marca 1937 roku przeszedł na emeryturę[2].
Zmarł 9 kwietnia 1937 roku w Pieruszycach[1][2][6].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 Wspomnienie pośmiertne. Ś.p. Jan Brzeskot, „Głos Górnika”, 34 (4), Katowice: Związek Górników Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, 25 kwietnia 1937, s. 6 [dostęp 2025-04-13] (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Ś. p. Jan Brzeskot, „Polonia”, 14 (4485), Katowice: Śląskie Zakłady Graficzne i Wydawnicze "Polonia", 11 kwietnia 1937, s. 12 [dostęp 2025-04-13] (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 Kantyka i Zieliński 1981 ↓, s. 48.
- 1 2 Hawranek 1982 ↓, s. 56.
- 1 2 Steuer 2025 ↓, B. Brzeskot Jan.
- 1 2 3 4 5 Kantyka i Zieliński 1981 ↓, s. 49.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 280.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012 ↓, s. 282.
- ↑ Księga… 1935 ↓, s. 48.
Bibliografia
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-24-6 (pol.).
- Franciszek Hawranek, Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu, 1982 (pol.).
- Jan Kantyka, Władysław Zieliński (red.), Śląski słownik biograficzny, t. 3, Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1981 (pol.).
- Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r., Katowice: Dr. E. Kwaśnik, 1935 (pol.).
- Antoni Steuer, Leksykon ludzi katowickiej kultury fizycznej i turystyki [online], mhk.katowice.pl, 2025 [dostęp 2025-04-13] (pol.).