Jan Hrynkowski

Jan Hrynkowski
Ilustracja
Jan Hrynkowski (przed 1923)
Imię i nazwisko

Jan Piotr Hrynkowski

Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1891
Żelechów Wielki

Data i miejsce śmierci

21 marca 1971
Kraków

Narodowość

polska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Dziedzina sztuki

malarstwo, scenografia

Ważne dzieła
  • Kuglarze uliczni (1919)
  • Ogród luksemburski (1934)
  • Martwa natura ze szparagami (1934)
Odznaczenia
Krzyż Niepodległości
Obraz Akt i owoce

Jan Piotr Hrynkowski też Hryńkowski (ur. 15 czerwca 1891 w Żelechowie Wielkim, zm. 21 marca 1971 w Krakowie) – polski działacz niepodległościowy, artysta malarz, grafik i scenograf.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Mikołaja i Karoliny z Królickich[1]. Studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych malarstwo pod kierunkiem Stanisława Dębickiego, Józefa Pankiewicza i Wojciecha Weissa oraz rzeźbę u Konstantego Laszczki[2][3][4], dyplom otrzymał w 1918. W 1914 zaciągnął się do I Brygady Legionów Polskich, został zaszeregowany do 4 kompanii 1 baonu 1 Pułku Piechoty, a następnie w 1 Pułku Artylerii[4][5]. Po przejściu do rezerwy związał się z grupą krakowskich formistów, której był współzałożycielem. Do 1921 brał udział w większości ich wystaw[2][4].

Od 1921 przez pięć lat przebywał w Paryżu, studiując u André Lhote’a[2]. Po powrocie do Krakowa w 1926 wraz z Felicjanem Szczęsnym Kowarskim, Janem Wacławem Zawadowskim i Janem Rubczakiem był współtwórcą ugrupowania Jednoróg[2][3] i jego prezesem przez cały czas istnienia ugrupowania (1925–1935). W czerwcu 1926, na wystawie w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi prac członków tej Grupy pokazał dwie swoje prace: Auto(?)portret oraz Studium portretowe [kobiety czytającej gazetę][6].

Od 1926 pracował też jako scenograf w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie[4].

W okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej pełnił funkcję nieoficjalnego prezesa Związku Artystów Plastyków w Krakowie[4] i był organizatorem Kawiarni Plastyków w Domu Plastyków. Zorganizował tam wraz ze Stefanem Zbigniewiczem jawny Teatr Lalkowy „Brzdąc”. W 1923 wybrany wydziałowym Związku Polskich Artystów Plastyków w Krakowie[7].

Po 1945 był scenografem w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, a od 1955 do 1963 w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu. Projektował też scenografie dla Starego Teatru w Krakowie[2][3].

Hrynkowski prezentował swoją twórczość m.in. na indywidualnych wystawach w 1946, 1948, 1960[4] oraz w 1966, kiedy to odbyła się jego wystawa monograficzna w warszawskiej Zachęcie. W listopadzie 2019 w Muzeum Narodowym w Krakowie otwarto dużą wystawę poświęconą Hrynkowskiemu: „Jan Hrynkowski. Opowieść artysty”, której kuratorem był Światosław Lenartowicz[8][9].

Pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera LXXXI-13-7)[10].

Twórczość

Malarstwo Hrynkowskiego jest typowym przykładem stylistyki formistycznej; łączy w sobie kubizującą deformację, młodopolski dekoratywizm, ludowość i groteskę (np. Kuglarz uliczny, 1919). Z czasem zainteresowania formalne i realistyczny temat połączył z koloryzmem, co zaowocowało wypracowaniem własnego, indywidualnego stylu[2][4].

Malował głównie pejzaże, a także martwe natury, akty, studia figuralne i portretowe[3][4]. Stosował takie techniki, jak olej, gwasz, akwarela, tempera. Mniej znaną część dorobku artysty stanowią jego grafiki, plakaty, rzeźby i utwory literackie[2][4].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. 1 2 Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-17].
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Hrynkowski Jan, [w:] Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku; sztuki plastyczne, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 1996, s. 87, ISBN 978-83-86600-48-9 (pol.).
  3. 1 2 3 4 Jan Hrynkowski [online], Desa Unicum [dostęp 2021-07-17] (pol.).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Jan Piotr Hrynkowsk [online], Connaisseur Kraków [dostęp 2021-07-17] (pol.).
  5. ↑ Grażyna i Przemysław Witekowie, Artyści w strzeleckim zbrojnym ruchu niepodległościowym I wojny światowej, „Biuletyn Oleandry” (16), maj 2005 [zarchiwizowane z adresu 2009-11-25] (pol.).
  6. ↑ „Łódź w Ilustracji”, 1926 (25 (s. 3), 26 (s. 2)) (pol.).
  7. ↑ Związek polskich artystów plastyków w Krakowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 8, s. 3, 24 lutego 1923.
  8. ↑ Jan Hrynkowski. Opowieść artysty [online], Muzeum Narodowe w Krakowie [dostęp 2021-07-18] (pol.).
  9. ↑ Światosław Lenartowicz, Jan Hrynkowski (1891–1971), Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2019, ISBN 978-83-7581-331-9, OCLC 1129888879 [dostęp 2019-12-10].
  10. ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2025-04-12]. Data śmierci błędnie 1 marca.
  11. ↑ M.P. z 1933 r. nr 235, poz. 255
  12. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-04-17].

Bibliografia

  • Zofia Baranowicz, Polska awangarda artystyczna, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, ISBN 83-221-0074-4 (pol.).
  • Zbigniew Wilski, Słownik biograficzny teatru polskiego 1900-1980, t. II, Warszawa: PWN, 1994, s. 257, ISBN 83-01-11260-3 (pol.).
  • Inés R. Artola, Formiści: la síntesis de la modernidad (1917–1922). Conexiones y protagonistas, Granada: Libargo, 2015, ISBN 978-84-938812-7-6 (hiszp.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.