Jan Pieńczykowski
 | |
 porucznik piechoty rezerwy | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 marca 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
20-22 kwietnia 1940 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1918–1940 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
 _BAR.svg.png){kind=small} | |
Jan Pieńczykowski (ur. 4 marca 1896 w Sosnowcu, zm. 20-22 kwietnia 1940 w Katyniu) – polski adwokat, porucznik piechoty rezerwy Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Syn Jana i Anny z Pieńczykowskich[1], urodzony 4 marca 1896 w Sosnowcu. Absolwent szkoły realnej w Skierniewicach oraz Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego[2][3]. Od 1918 w Wojsku Polskim, w 36 pułku piechoty[3]. Po ukończeniu szkoły podchorążych jako podporucznik w 55 pułku piechoty[2][3]. Brał udział w wojnie 1920 r. W 1922 w rezerwie[3], przydzielony do 1 pułku piechoty Legionów. Został odznaczony orderem „Virtuti Militari” V klasy, a we wniosku o jego nadanie, napisano m.in.[3][4]:
W walkach pod Laskowem 17 września 1920 roku podczas silnych, następujących po sobie ataków bolszewickich, powstał zamęt w szeregach pułku, ranni zostali dowódca baonu i dowódcy 5 i 6 kompanii. Nieprzyjaciel zdobył cmentarz i ustawiony tam kaem pustoszył polskie szeregi. Zauważywszy to, ppor. Pieńczykowski, wysłany do baonu po informacje - dotarł bokami do pierwszej linii z narażeniem życia, objął dowództwo 5 i 6 kompanii, przeprowadził kontratak, wyrzucił wroga z cmentarza, ścigał aż do momentu, kiedy pułk z powrotem się sformował i przygotował do kontrataku. Nieprzyjaciel wycofał się na linię Prużany.
W okresie międzywojennym ukończył aplikację i zdał egzamin sędziowski, a następnie adwokacki[2][3]. 29 stycznia 1932 został mianowany porucznikiem ze starszeństwem z 2 stycznia 1932 i 177. lokatą w korpusie oficerów rezerwowych piechoty. W dalszym ciągu posiadał przydział w rezerwie do 1 pp Leg.[5]
W czasie kampanii wrześniowej, po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, w nieznanych okolicznościach dostał się niewoli sowieckiej. Od kwietnia 1940 przebywał w obozie jenieckim w Kozielsku[6]. Między 19 a 21 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego[6] – lista wywózkowa 036/3 z 16 kwietnia 1940[6][1]. Między 20 a 22 kwietnia 1940 został zamordowany w Katyniu[6][3][1] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu[7][8]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne[9][10]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców[11] pod numerem 887[12][13][6][14] – dosłownie opisany jako Piętrzykowski Jan[12] (raport dzienny z 4 maja 1943)[6]. Przy jego szczątkach znaleziono: legitymację oficerską, legitymację i order Virtuti Militari, dwie pocztówki, dwie fotografie[14] oraz kartę opałową do magazynu opałowego wojskowego[15]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 0887[15].
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[16][17][18]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
24 marca 2009 minister obrony narodowej Bogdan Klich zmienił decyzję swojego poprzednika z dnia 5 października 2007 w ten sposób, że uchylił pkt. 3444 i nadał mu nowe brzmienie: „3444. por. Pienczykowski Jan s. Jana r. 1896 †Katyń”[19].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4661[20][3]
- Krzyż Walecznych
Upamiętnienie
13 kwietnia 2016, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w ogrodzie Pałacu Prezydenckiego został zasadzony Dąb Pamięci poświęconego wszystkim Ofiarom Zbrodni Katyńskiej, certyfikat z numerem 1[21][22][23].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 478.
- 1 2 3 Kolekcja VM ↓, s. 4.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 221.
- ↑ Jan Pieńczykowski - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2025-04-21].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 1 lutego 1932 roku, s. 106.
- 1 2 3 4 5 6 Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 582.
- ↑ 20 lat temu otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu - Redakcja Polska - polskieradio.pl [online], polskieradio.pl [dostęp 2025-04-03] (pol.).
- ↑ Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. LIII.
- ↑ Historia Zbrodni Katynskiej [online] [dostęp 2025-04-21] (pol.).
- ↑ Pierwsze ekshumacje w Katyniu. "Wszystko było przesiąknięte zapachem śmierci" - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-04-21] (pol.).
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej - Kraków, Niemcy w Katyniu w 1943 roku, „Instytut Pamięci Narodowej - Kraków” [dostęp 2025-04-21] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-06] (pol.).
- 1 2 Auswärtiges Amt, „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn“, 1943, s. 189 [dostęp 2025-04-21] (niem.).
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2025-04-19].
- 1 2 Lista imienna zaginionych w ZSRR polskich jeńców wojennych z obozów Kozielsk - Ostaszków - Starobielsk, „Orzeł Biały. Polska walcząca o wolność.” (6 (344)), pbc.uw.edu.pl, 5 lutego 1949, s. 4 [dostęp 2025-04-21] (pol.).
- 1 2 Mariusz Olczak (red.), Katyń. Listy ekshumacyjne i dokumenty Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża 1943–1944., koszalin.ap.gov.pl, s. 147, ISBN 83-89986-91-4 [dostęp 2025-04-21] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2025-04-19] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 107 [dostęp 2025-04-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 95 Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 marca 2009 roku zmieniająca decyzję w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON. Decyzja weszła w życie z dniem podpisania.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 18 lutego 1922, s. 104.
- ↑ Dąb pamięci w ogrodach Pałacu Prezydeckiego - Polska Prowincja Zakonu Pijarów [online], pijarzy.pl [dostęp 2025-04-21].
- ↑ Katyń… Ocalić od zapomnienia. [online], katyn-pamietam.pl [dostęp 2025-04-21].
- ↑ Obchody Dnia Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej [online], dzieje.pl [dostęp 2025-04-21].
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Pieńczykowski Jan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.44-3403 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-08].
- Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów Kozielskiego Obozu NKWD rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Jędrzej Tucholski: Mord w Katyniu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1991. ISBN 83-211-1408-3.