Jan Sadowski (major)

Jan Sadowski

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	12 maja 1890 Wzdów
Data i miejsce śmierci	9–11 kwietnia 1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	5 Pułk Piechoty (LP) 5 Pułk Piechoty Legionów 63 Toruński Pułk Piechoty 8 Pułk Piechoty Legionów 76 Lidzki Pułk Piechoty PKU Siedlce
Stanowiska	dowódca batalionu piechoty kwatermistrz pułku komendant placu komendant PKU
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa (bitwa pod Kostiuchnówką) wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (kampania wrześniowa agresja ZSRR na Polskę)
Odznaczenia

Jan Sadowski^[1] (ur. 12 maja 1890 we Wzdowie, zm. 9–11 kwietnia 1940 w Katyniu) – legionista, major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Syn Wojciecha i Marii z Mazurów^[2]. Od 1901 kształcił się w C. K. Gimnazjum w Sanoku, gdzie w 1904 ukończył III klasę^[3][4]. W Sanoku działał w organizacjach niepodległościowych: tajnej organizacji wojskowej „W”^[5], „Armii Polskiej” (w 1912 ukończył kurs podoficerski^[6]; (wraz z nim działali m.in. Bronisław Praszałowicz, Bolesław Mozołowski, Józef Smoleń, Edward Zegarski) oraz VII Drużynie Strzeleckiej^[7][8], w której był instruktorem.

Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 wstąpił do Legionów Polskich i od tego czasu służył w 5 pułku piechoty Legionów Polskich^[5], w szeregach którego przeszedł szlak bojowy. Brał udział w bitwach pod Sitowiczami, Hulewiczami, Rutką Sitowicką, Optową, pod Kostiuchnówką^[5] (podczas tego starcia Jan Sadowski 4 lipca 1916 jako dowódca plutonu wykazał się podczas obrony „Reduty Piłsudskiego”)^[5], Wólką Gałuzyjską, Jabłonkowem oraz w atakach pod Kuklami, Kamieniuchą i Miedwieżami Wielkimi^[5]. Za bohaterstwo w walkach pod Kostiuchnówką, 17 maja 1922 odznaczono go orderem wojskowym „Virtuti Militari” V klasy^[9][10], a we wniosku o jego nadanie, napisano m.in.^[11][12]:

Od 3 grudnia 1916 do 3 lutego 1918 w randze sierżanta służył w Stacji Zbornej Legionów Polskich w Piotrkowie Trybunalskim.

Po rekonwalescencji i wyleczeniu od listopada 1918 służył w Wojsku Polskim w 5 pułku piechoty Legionów^[11]. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w walkach na froncie^[5]. Funkcjonował od sierpnia 1919 do 25 listopada 1920 jako oficer ewidencyjny w Powiatowej Komendzie Uzupełnień we Włodzimierzu Wołyńskim^[11]. W 1919 został mianowany podporucznikiem^[11]. W 1920 został przydzielony do Adiutantury Generalnej Naczelnego Wodza. W 1921 został awansowany do stopnia porucznika^[11]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 1049. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był 5 pułk piechoty Legionów^[13]. Do 1923 był referentem Oddziału V Sztabu Generalnego^[11]. Następnie odbył kurs w Szkole Podchorążych w Warszawie^[11] w 1923 i od 17 lipca tego roku został przydzielony do 63 pułku piechoty w Toruniu, gdzie do 1926 pracował na stanowisku dowódcy kompanii^[11]. 25 sierpnia 1927 został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza batalionu manewrowego w Rembertowie^[14]. Jednocześnie odbył kurs w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia w Rembertowie^[15]. 14 sierpnia 1928 został przydzielony do 8 pułku piechoty Legionów w Lublinie^[11]. 2 kwietnia 1929 został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 9. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[16]. 6 lipca 1929 został zatwierdzony na stanowisku kwatermistrza pułku^[17]. 23 marca 1932 został przeniesiony na stanowisko komendanta placu Lida^[18]. 9 grudnia 1932 ogłoszono jego przeniesienie do 76 pułku piechoty w Grodnie na stanowisko dowódcy batalionu^[19]. W czerwcu 1933 został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Siedlce na stanowisko komendanta^[20]. 4 lipca 1935 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska, pozostawiony bez przynależności służbowej z równoczesnym oddaniem do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX^[21]. 30 listopada 1935 roku został przeniesiony w stan spoczynku^[11][22].

Po wybuchu II wojny światowej w czasie kampanii wrześniowej został zmobilizowany na stanowisko komendanta placu w Lidzie^[11][5]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, w nieznanych okolicznościach, dostał się do niewoli sowieckiej^[11][5]. Był przetrzymywany w obozie jenieckim w Kozielsku^[11][15][5]. Między 7 a 9 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego – lista wywózkowa 015/2 z 5 kwietnia 1940^[15][2][5]. Między 9 a 11 kwietnia 1940 został zamordowany w Katyniu^[15][2][11] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[23][24]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[25][26]. W 1943 jego ciało zostało zidentyfikowane w toku ekshumacji nadzorowanych przez Niemców^[27] pod numerem 3408^{[28][29][15][2][30][5]} – raport dzienny z 28 maja 1943^[15]. Przy jego szczątkach znaleziono legitymację Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari z fotografią^[31] oraz legitymację osobistą MSWojsk. nr 101^[30][5]. Na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 03408, wskazano „Nierozpoznany – mjr. – legit. osob. MSWojsk."^[32]. W Archiwum Robla w pakiecie 02813-05^[15], wymieniony pod adresem „Siedlce Jagiellońska 21" w spisie adresów w notatniku, sporządzonym w obozie kozielskim, przez ppor. Maksymiliana Trzepałkę^[33][34].

Jan Sadowski był żonaty z Natalią z Wolskich, z którą miał córki Krystynę i Barbarę oraz syna^[2]. W Siedlcach zamieszkiwał przy ulicy Jagiellońskiej 21^[15].

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6639^[35][36] – 17 maja 1922^[9][37][11]
• Krzyż Niepodległości – 22 grudnia 1931^[38]
• Krzyż Walecznych – trzykrotnie^[2][5]
• Złoty Krzyż Zasługi – 22 kwietnia 1938^[39]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[40]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[40]
• Odznaka „Za wierną służbę”^[40]

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika^[41][42][43]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

14 kwietnia 2010, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, przy Zespole Szkół we Wzdowie został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Jana Sadowskiego.

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Убиты в Катыни. Księga pamięci polskich jeńców wojennych – więźniów obozu NKWD w Kozielsku, rozstrzelanych decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (b) z 5 marca 1940 roku. Лариса Еремина (red.). Moskwa: Stowarzyszenie Memoriał, 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
• Kazimierz Banaszek, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Warszawa: Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Andrzej Brygidyn: Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej. Sanok: 2000, s. 57–58.
• Jan Sadowski. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2014-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 marca 2018)].
• Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie. Jan Sadowski. katyn.ipn.gov.pl. [dostęp 2014-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 marca 2018)].