Jan Szkop
| Data i miejsce urodzenia |
17 lutego 1906 |
|---|---|
| Data śmierci |
18 kwietnia 1979 |
| Zawód, zajęcie |
działacz państwowy i partyjny, dziennikarz, nauczyciel |
| Alma Mater | |
| Stanowisko |
wiceminister oświaty (1969–1966), wiceminister oświaty i szkolnictwa wyższego (1966–1969) |
| Partia | |
| Odznaczenia | |
    | |
Jan Szkop, pseudonim „Socha” (ur. 17 lutego 1906 w Brzozowie[1], zm. 18 kwietnia 1979[2]) – polski działacz państwowy i partyjny, dziennikarz i nauczyciel, poseł na Sejm I kadencji (1952–1956), podsekretarz stanu w Ministerstwie Oświaty (1959–1966) oraz Ministerstwie Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1966–1969).
Życiorys
Syn rolnika Antoniego i Tekli z Sarnowskich[1]. W 1925 zdał maturę w Państwowym Gimnazjum im. Bolesława Prusa w Siedlcach, odbył kursy metodyczno-pedagogiczny w Białymstoku i oświaty pozaszkolnej w Warszawie. Od 1927 pracował jako nauczyciel w szkole w Podzitwie i kierownik szkoły powszechnej w Żyrmunach, następnie inspektor oświaty pozaszkolnej w Szczuczynie. W 1931 przeniósł się do Wilna, uczył w szkołach powszechnych nr 4, 10 i 16. W 1935 ukończył studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie z tytułem magistra filozofii (jako historyk); kształcił się też w Szkole Nauk Politycznych przy Instytucie Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej. Działał w Akademickiej Młodzieży Ludowej i różnych organizacjach lewicowo-demokratycznych. Był prezesem Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici” w województwie nowogródzkim i na Ziemi Wileńskiej, z jego ramienia wchodził w skład Centralnego Związku Młodej Wsi „Siew”. Zasiadał w lokalnych władzach Związku Nauczycielstwa Polskiego, organizował strajk nauczycielski w 1937[3][4].
Walczył w kampanii wrześniowej w 5 Pułku Piechoty Legionów, następnie powrócił do Wilna. Po zajęciu Wilna przez Niemców pracował jako robotnik drogowy i pomocnik młynarski. W okresie wojny prowadził tajną pracę oświatową na terenie województwa wileńskiego. Prowadził tajne nauczanie w szkole w Werenowie, organizował nauczanie w wielu okolicznych wsiach. Został zaprzysiężony w podziemnych strukturach Armii Krajowej. Pod pseudonimem „Socha” należał też do konspiracyjnego Stronnictwa Ludowego „Roch”, był prawdopodobnie zastępcą szefa organizacji w okręgu wileńskim[3]. Kierował Tajną Organizacją Nauczycielską w powiecie lidzkim[1].
Po zajęciu Kresów przez Armię Czerwoną był od 1944 inspektorem szkolnym w Werenowie i dyrektorem progimnazjum w Solecznikach Wielkich. Pełnił funkcję szefa wydziału organizacyjnego (1945) i prezesa Zarządu Republikańskiego Związku Patriotów Polskich w Wilnie (od 1945–1946), a także zastępcy i pełnomocnika rządu ds. repatriacji/ewakuacji z Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (od 1946). W sierpniu 1946 wstąpił do Stronnictwa Ludowego, pełnił funkcję wiceprezesa zarządu wojewódzkiego SL w Wilnie. W marcu 1948 powrócił do Polski. Od kwietnia 1948 do maja 1949 kierował Wydziałem Administracyjno-Samorządowym Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL w Łodzi, następnie od marca do listopada 1949 kierował Wydziałem Oświaty, Kultury i Propagandy NKW[5]. W listopadzie 1949 został przewodniczącym Komisji Propagandowej Centralnej Komisji Jedności Ruchu Ludowego. Po zjednoczeniu w ramach Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego był członkiem Naczelnego Komitetu Wykonawczego (1949–1964), Rady Naczelnej (1949–1956) i Sekretariatu Generalnego (1949–1956), kierownikiem Wydziału Propagandy, Prasy i Wydawnictw (1949–1950/9) oraz członkiem Sekretariatu Rady Naczelnej ZSL (1956–1959)[1][3]. W kadencji 1952–1956 poseł na Sejm PRL I kadencji z okręgu Chrzanów. Zajmował stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Oświaty (listopad 1959 – listopad 1956)[6] oraz Ministerstwie Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (listopad 1956 – styczeń 1969)[6]. W latach 60. i 70. wchodził w skład Naczelnego Komitetu[1] i Głównej Komisji Rewizyjnej ZSL[7].
Pełnił funkcję redaktora naczelnego dziennika „Woli Ludu” (1950–1951)[8], „Zielonego Sztandaru” (1951–1956) oraz „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego” (1962–1972). Od 1956 do 1959 był zastępcą redaktora naczelnego redakcji wiejskiej w Polskim Radiu[1]. Od 1950 do 1951 zastępca przewodniczącego Centralnej Komisji Wydawniczej LSW[9], a od 1958 do 1959 prezes Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. Kierował także Związkiem Teatrów Amatorskich (1962–1963)[10]. Wchodził w skład prezydium Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki, zarządu głównego Ligi Obrony Kraju oraz rady naukowej Zakładu Historii Ruchu Ludowego. W latach 50. i 60. opublikował trzy sztuki teatralne[1][3].
Był żonaty z Białorusinką Nadzieją z domu Sawko, mieli dwóch synów Andrzeja i Mieczysława Konstantego[3]. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[2].
Odznaczenia
Odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Złotą Odznaką ZNP i Złotą Odznaką "Zasłużony Działacz LOK" (1967)[11].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2025-01-01].
- 1 2 Informacje o pochówku. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2025-01-01].
- 1 2 3 4 5 Jan Szkop. Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2025-01-02].
- ↑ Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. Biblioteka Sejmowa. [dostęp 2025-01-01].
- ↑ Kochański 2022a ↓, s. 680.
- 1 2 Kochański 2022a ↓, s. 262.
- ↑ Kochański 2022a ↓, s. 703.
- ↑ Kochański 2022b ↓, s. 1167.
- ↑ Jan Szkop. sejm-wielki.pl. [dostęp 2025-01-01].
- ↑ Kochański 2022b ↓, s. 1021.
- ↑ Złota Odznaka "Zasłużony Działacz LOK" dla wicemnistra Jana Szkopa, "Żołnierz Wolności", nr 153, 1 lipca 1967, s. 1.
Bibliografia
- Aleksander Kochański: Polska 1944–1991. Informator historyczny. Struktury i ludzie. T. 1. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-465-1. [dostęp 2024-12-30].
- Aleksander Kochański: Polska 1944–1991. Informator historyczny. Struktury i ludzie. T. 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-465-1. [dostęp 2024-12-30].