Jaxa (państwo)
| 1665–1674 | |||
| |||
| Ustrój polityczny | |||
|---|---|---|---|
| Stolica | |||
| Data powstania | |||
| Data likwidacji | |||
| Władca | |||
Położenie na mapie świata  | |||
 53°23′N 124°05′E/53,390556 124,077500 | |||
Jaxa (chiń. 雅克薩; ros. Якса) – państwo ze stolicą w dzisiejszym Ałbazinie, które leżało nad rzeką Amur na pograniczach Carstwa Rosyjskiego i dynastii Qing, istniejące w latach 1665– 1674. Było zamieszkane przez polskich i kozackich uchodźców z caratu Rosyjskiego. Założycielem i jedynym władcą był Nicefor Czernichowski, polski zesłaniec rodem z Wołynia[1].
Nazwa
Nazwa państwa wywodziła się od nazwy drewnianej twierdzy Jaxa zbudowanej przez Nicefora Jaxa-Czernichowskiego na miejscu zniszczonego przez Chińczyków Ałbazina[1]. Według źródeł chińskich, jeszcze przed powstaniem Ałbazina miejsce nosiło nazwę zanotowaną w piśmie chińskim jako 雅克萨 (yakesa), od mandżurskiego wyrazu oznaczającego „półkolistą zatokę na podmytym brzegu rzeki”[2].
Historia
Nicefor Czernichowski wraz z rodziną wpadł w niewolę rosyjską i został zesłany na Syberię, do Jenisejska około roku 1632. Wkrótce został uwolniony pod warunkiem służby carskiej. W roku 1665 Wawrzyniec (Ławrentij) Obuchow, wojewoda ilimski, który był znany z okrutności i prześladowania podczas zbierania danin, na dorocznym targu w Kireńsku porwał siostrę Czernichowskiego. W ramach zemszczenia się, 25 lipca, Czernichowski stanął na czele zbrojnego rokoszu i napadł na łódź Obuchowa, po czym zamordował go, jego żołnierzy i odebrał swoją siostrę. Obawiając się kary, Czernichowski i 84 jego orężników (dawniej; żołnierzy) postanowili opuścić Kireńsk i znaleźć nowe schronienie w okolicy rzeki Amur. Klasztor kireński pobłogosławił grupę, gdyż mnich przełożony z klasztoru, Hermogenes dołaczył do grupy, i wręczył im obraz Matki Boskiej[3]. Wyprawa wyruszyła w dół rzeki Lena dążąc do brzegów górnego Amuru, gdzie założyli twierdze Jaxa na miejscu zniszczonego przez Chińczyków Ałbazina. W roku 1671, Czernichowski zostaje oficjalnie mianowany na namiestnika Ałbazina przez carat. Trzy lata później, w 1674, Jaxa zostaje wcielona do caratu[4][1].
W 1685 Ałbazin zostaje oblężone przez chińskie wojskie, po czym jest opuszczone i wcielone do Chin na moc traktatu nerczyńskiego, dopiero trafia z powrotem w rosyjskie granice w 1859 poprzez traktat w Ajgunie.
Historię Jaxy opisał unicki mnich, opat Hermogenes. Do dziś w Ałbazinie znajduje się obraz Matki Boskiej Ałbazińskiej[3], przywiezionej tam przez Hermogenesa. Potomków Nicefora po kądzieli spotkał na Syberii autor biografii Traugutta, Marian Dubiecki.
Przypisy
- 1 2 3 Wojciech Sulewski, Konterfekty dziwnych Polaków, Iskry, Warszawa 1973
- ↑ 郭晔旻，雅克萨大捷：为1840年屈辱埋下伏笔，《文史参考》，10月下，2011/05/15; 雅克萨大捷比失败更糟糕：为1840年屈辱埋下伏笔, dostęp 22.10.2011
- 1 2 Varapanyo Bhikkhu, Anachoresis: Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami [online], Anachoresis, 22 kwietnia 2014 [dostęp 2025-04-27].
- ↑ Zygmunt Librowicz: Polacy w Syberji. Wyd. 1884. s. 15-28. [dostęp 2025-01-11].
Bibliografia
- Witold Stanisław Michałowski: My Euroazjaty. 6 czerwca 2005. [dostęp 2010-04-04].
- Sławek Zagórski: Polskie imperium na Dalekim Wschodzie. [dostęp 2014-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-10)]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Marek Matecki: Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami. 11 maja 2016. [dostęp 2018-12-23].
Literatura dodatkowa
- Marian Dubiecki, Obrazy i studia historyczne, Kraków 1884
- Wojciech Sulewski, Konterfekty dziwnych Polaków, Iskry, Warszawa 1973