Jerzy Cerazyn

Jerzy Cerazyn (ur. prawd. ok. połowy XVI wieku, zm. po 1612) – polski duchowny katolicki, kapelan królowej Konstancji Habsburżanki (drugiej żony Zygmunta III Wazy), autor siedemnastowiecznego traktatu apologetycznego Przyczyn kilkadziesiąt, które katolika każdego w powszechnej Kościoła chrześcijańskiego wierze zatrzymać mają, a jeśliby z niej wypadł, do niej go za łaską Bożą zaś przywrócić mogą (Kraków 1612). Jego działalność przypada na okres kontrreformacji; znany jest przede wszystkim z próby nawrócenia na katolicyzm królewny Anny Wazówny (protestanckiej siostry Zygmunta III) poprzez dedykowanie jej wspomnianego dzieła[1].

Życiorys

O początkach życia Jerzego Cerazyna wiadomo niewiele. Przypuszcza się, że urodził się w połowie XVI wieku i odebrał wykształcenie teologiczne prawdopodobnie w jednym z kolegiów jezuickich działających w Rzeczypospolitej w okresie potrydenckim[1]. W źródłach nie zachowały się szczegółowe informacje o jego rodzinie ani miejscu urodzenia. Pewne jest jedynie, że na przełomie XVI i XVII stulecia związał się z dworem królewskim. Około 1605 roku, po ślubie Zygmunta III z Konstancją Habsburżanką, został kapelanem nowej królowej[2].

Kulminacją jego działalności duszpasterskiej była publikacja traktatu Przyczyn kilkadziesiąt... w 1612 roku. Dzieło ukazało się w Krakowie, nakładem drukarza Wojciecha Kobylińskiego, za zgodą biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego[3]. Cerazyn podpisał je jako „Królowej Jej Mości kapelan”, wskazując na swą funkcję przy królowej Konstancji. Po 1612 roku ślad o nim w dokumentach urywa się. Nieznana jest data jego śmierci; przypuszcza się, że zmarł nie wcześniej niż po wydaniu dzieła[1].

Twórczość

Jedynym znanym dziełem Jerzego Cerazyna jest traktat religijny wydany w 1612 r. w Krakowie, noszący rozbudowany tytuł: Przyczyn kilkadziesiąt, które katolika każdego w powszechnej Kościoła chrześcijańskiego wierze zatrzymać mają, a jeśliby z niej wypadł, do niej go za łaską Bożą zaś przywrócić mogą. To utwór apologetyczny, broniący wiary rzymskokatolickiej w obliczu ekspansji protestantyzmu w Rzeczypospolitej początku XVII wieku[4].

Dzieło liczy 111 stron w formacie quarto (plus dwie karty nieliczbowane) i opatrzone zostało dedykacją dla królewny Anny Wazówny (siostry Zygmunta III), wyznającej luteranizm. Cerazyn apelował w nim o „zatrzymanie się” przy katolickiej wierze albo o powrót do niej, jeśli ktoś „z niej wypadł”[5]. Próba ta miała wpisywać się w szerszy nurt wysiłków dworskich na rzecz konwersji Anny Wazówny na katolicyzm[6]. Utwór wyrasta z gorliwego ducha kontrreformacji na dworze Zygmunta III Wazy i jest przykładem ówczesnego piśmiennictwa polemicznego w języku polskim[1].

Działalność na dworze

Jako kapelan królowej Konstancji, Cerazyn pełnił posługę religijną, odprawiając msze i wygłaszając kazania w otoczeniu dworskim. Współtworzył tym samym środowisko sprzyjające działaniom kontrreformacyjnym w Rzeczypospolitej. W swoich kazaniach, jak i w wydanym dziele, kładł nacisk na obronę „prawdziwej wiary” i ukazywanie protestantyzmu jako poglądu nietrwałego, tracącego zwolenników w Europie[2][3].

Dedykacja dla Anny Wazówny nadawała jego publikacji charakter polityczny, bowiem dotyczyła kwestii ewentualnego zjednoczenia wyznaniowego dynastii Wazów. Działania te nie przyniosły jednak zamierzonego skutku – królewna do końca życia pozostała przy luteranizmie[6].

Znaczenie i upamiętnienie

O Cerazynie wspominały liczne XIX-wieczne opracowania, m.in.:

  • Encyklopedya Powszechna Orgelbranda (1861)[4],
  • W.A. Maciejowski w Piśmiennictwie polskim od czasów najdawniejszych aż do roku 1830 (1852)[2],
  • Karol Estreicher w Bibliografii polskiej (t. 14, 1896)[3],
  • Franciszek Siarczyński w Obrazie wieku panowania Zygmunta III (1828)[5].

We współczesnej historiografii jest on zaliczany do grona katolickich polemistów czasów potrydenckich, choć pozostaje postacią mało znaną. Zachowane egzemplarze jego dzieła (m.in. w Bibliotece Narodowej i w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich) stanowią dziś świadectwo kontrreformacyjnej literatury religijnej epoki Wazów[1].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 M. Czujko, Przyczyn kilkadziesiąt [...]. Jerzego Cerazyna — edycja krytyczna ze wstępem, praca magisterska, Uniwersytet Łódzki, 2019.
  2. 1 2 3 W.A. Maciejowski, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, t. 3, Warszawa 1852, s. 580.
  3. 1 2 3 K. Estreicher, Bibliografia polska, cz. III, t. 14, Kraków 1896, s. 120.
  4. 1 2 S. Orgelbrand (red.), Encyklopedya Powszechna, t. 5, Warszawa 1861, s. 62–63.
  5. 1 2 F. Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III. króla polskiego i szwedzkiego [...], cz. I, Lwów 1828, s. 60–61.
  6. 1 2 G. Kurkowska, Anna Wazówna 1568–1625. Polskie losy szwedzkiej królewny, Toruń 1995, s. 25.

Bibliografia

  • Wojciech Maciejowski, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, t. 3, Warszawa 1852.
  • Karol Estreicher, Bibliografia polska, cz. III, t. 14, Kraków 1896.
  • Franciszek Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III [...], cz. I, Lwów 1828.
  • S. Orgelbrand (red.), Encyklopedya Powszechna, t. 5, Warszawa 1861.
  • G. Kurkowska, Anna Wazówna 1568–1625. Polskie losy szwedzkiej królewny, Toruń 1995.
  • M. Czujko, Przyczyn kilkadziesiąt [...]. Jerzego Cerazyna — edycja krytyczna ze wstępem, praca magisterska, Uniwersytet Łódzki, 2019.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.